آنچه فعالان میراث فرهنگی از رییس جمهور آینده مطالبه می کنند

فطر نیوز/اصفهان لزوم بازنگری و اصلاح برخی قوانین حوزۀ میراث فرهنگی، انتخاب مسیولانی از خانوادۀ مرتبط با این حوزه برای درک نیازهای میدانیِ عرصه میراث فرهنگی، کنارگذاشتن برخورد بازاری و مناقصه و مسابقه با مرمت، اختصاص بودجۀ شایسته، و تاکید بر اینکه مرمت بد از مرمت نکردن بسیار بدتر است، برخی از خواسته های فعالان میراث فرهنگی از رییس جمهور آینده است.

گردشگری در چهارپنجم کشورهای جهان یعنی در بیش از 150 کشور، یکی از پنج منبع مهم کسب ارز خارجی است و در 60 کشور، رتبه اول را به خود اختصاص می دهد؛ همچنین طبق گزارش یونسکو در سال 2007، ایران جزو 5 کشور برتر از نظر میراث فرهنگی و جزو 10 کشور اول در زمینه پتانسیل جذب گردشگر بین المللی در جهان است؛ اما چرا با وجود این پتانسیل بالا، ایران در زمینه میراث فرهنگی و گردشگری دچار چالش های جدی است؟

امروز و با وجود رسانه ها، به وفور مشاهده می شود که کوچک ترین جاذبه تاریخی، فرهنگی و طبیعی در کشورهای توسعه یافته و حتی برخی کشورهای در حال توسعه، چگونه با پرداخت و توجه بسیار به قطب جذب گردشگر تبدیل می شود. در مقابل، عدم توجه و پرداخت درست به میراث فرهنگی عظیم و بزرگ در ایران و به طور خاص اصفهان که در جهان شهره است، نه تنها باعث کاهش گردشگران شده بلکه ابنیه تاریخی و میراث ارزشمند گذشتگان ما را دچار آسیب و تخریب کرده است.

حالا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و در گفت وگو با اساتید و فعالان بخش مرمت و میراث فرهنگی، به اصلی ترین مشکلات این حوزه و مطالبات از رییس جمهور آینده پرداخته ایم.

جای خالی تخصص در مدیریت

حمید فرهمند بروجنی، عضو هییت علمی دانشگاه هنر اصفهان در این باره گفت: به نظر می رسد یکی از بزرگ ترین مشکلات ما در عرصه میراث فرهنگی و مرمت این است که در سطح کلان، مدیران متخصص در جایگاه خود قرار ندارند و  مدیران این بخش، بیشتر سیاسی هستند، و به همین دلیل درک درستی از نیازها اقتضایات جنبه های درآمدزا و هزینه بر عرصه مرمت و میراث فرهنگی ندارند.

او ادامه داد: این وزارتخانه بیشترِ مدیران را از میان شخصیت های سیاسی انتخاب می کند که البته ممکن است افراد شایسته ای باشند، اما به لحاظ تخصص، ویژگی های لازم را ندارند. این موضوع از پس از انقلاب وجود داشته که سازمان میراث فرهنگی ایجاد شد و امروز با تبدیل شدن به وزارتخانه، بیشتر خود را نشان می دهد. لذا رویکرد هییت دولت و ریاست جمهوری آینده باید به میراث تغییر کند و وزیر میراث فرهنگی و گردشگری باید از خانواده این حوزه باشد، نه از صدا و سیما، وزارت صنایع و یا نهادهای دیگر.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: وقتی مدیر از خانواده میراث فرهنگی نباشد مسایل این حوزه برای او ملموس نیست و از سوی دیگر، مدیران میانی و پایین دستی هم به همین صورت به طریق سیاسی انتخاب می شوند و چرخه معیوب سازمان اصلاح نمی شود. ما از نظر وضع قوانین مشکلی نداریم، مشکل سازمان های متولی، اجرای قانون هستند؛ برای مثال میراث و شهرداری همواره در ساخت وسازها دچار چالش هستند اگرچه قوانین زیادی در این زمینه وضع شده است.

فرهمند با اشاره به قوانین این حوزه تاکید کرد: یکی از مسایل مهم این است که برخی قوانین به بازنگری و اصلاح نیاز دارند و لازم است که در این زمینه با مشورت متخصصان اصلاح شوند، ازجمله می توان به قوانین ساخت و ساز در بافت تاریخی و خرید و فروش اشیاء هنری اشاره کرد که ما در این حوزه فقط قانون عتیقات مربوط به سال 1312 را داریم که طی این سال ها فقط تبصره هایی به آن اضافه شده است. درحالی که ما به قوانینی نیاز داریم که جامع و مانع باشند، به این معنا که هم همه جزییات را در برگیرند و هم هر سازمان نتواند تفسیر خود را به قانون تحمیل کند. به طورمثال در اصفهان هر سازمان برای حریم بافت تاریخی تفسیر خود را دارد، در صورتی که اعلام حریم تاریخی وظیفه میراث فرهنگی است.

رییس کتابخانه مرکزی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه اصفهان یک شهرموزه با قابلیت های بزرگ است، تصریح کرد: گردشگران از نقاط مختلف دنیا به خاطر صنعت به اصفهان نمی آیند، آنها به اصفهان سفر می کنند چون فرهنگ، هنر و تاریخ با صنعت و زندگی روزمره مردم آمیخته شده و شهری با شرایط خاص مثل اصفهان را ساخته است. زمانی که مدیری بدون درک درست از این شرایط در راس میراث فرهنگی این شهر قرار می گیرد، نمی تواند اقتضایات و نیازهای این شهر را فهم کند؛ ضمن آنکه وقتی فرد، کمی در جریان شرایط قرار می گیرد دوران مدیریت به دلایل مختلف به پایان می رسد و شخص دیگر جای او را می گیرد؛ گویا اصفهان آزمایشگاه شناخت مدیران است در حالی که بیش از هر شهر دیگر به مدیر کارآزموده و متخصص نیاز دارد.

کار مرمت، کار مسابقه و مناقصه نیست

محمود منشیی، پیشکسوت مرمت و معماری نیز با بیان اینکه خانوادۀ من جمعاً 120 سال به میراث فرهنگی و فرهنگ و هنر خدمت کرده ایم، گفت: سال 71 به عنوان اولین پیمانکار مرمت ابنیه تاریخی با عقد قرارداد کار کردم. پیش از آن، مرمت ها به صورت امانی انجام می شد و ما اولین پیمانکار مرمت در اصفهان بودیم که قرارداد آن همچنان در سربرگ شرکت من موجود است. در حال حاضر چندسالی است که روال تغییر کرده و مرمت ابنیه تاریخی را به مناقصه و مزایده می گذارند که این مسیله تیشه به ریشه بنای تاریخی است.

او ادامه داد: کار مرمت، کار مناقصه و مسابقه نیست و باید جستجو کرده و ببینند چه کسی برای این کار شایسته تر است. در این زمینه چیزی که کمترین اهمیت را دارد هزینه است، چراکه این میراثی است که قرن ها و سال ها به ما رسیده است. من 13 سال در عالی قاپو کار کرده و ایوان آن را از مرگ حتمی نجات دادم، اما حالا که خط مشی عوض شده و با کار مرمت به صورت بازاری برخورد می شود هرکس ارزان تر گفت؛ کار را به آن بسپارند و ازاین رو من با میراث فرهنگی قطع همکاری کرده ام. بودجه مهم است، اما اگر قرار است بودجه صرف شده و بنا تخریب شود درواقع هزینه دور ریخته شده است. وقتی پیمانکار با قیمت کمتر در مناقصه برنده می شود برای سود خود از کیفیت کم می کند و به بنا آسیب می زند.

منشیی تصریح کرد: گویا این روزها تصمیم بر تخریب آثار تاریخی است، چراکه اصرار دارند مرمت کنند، اما مرمتِ بد، و البته که مرمت بد از مرمت نکردن بسیار بدتر است. قرار نیست ما حتماً به ابنیه آسیب بزنیم، آیندگان قطعاً دلسوزانه رفتار می کنند. من این موضوع را به مدیران میراث، نمایندگان مجلس و حتی شخص وزیر گفته ام اما روال تغییر نکرده است.

همیشه پای “نبود بودجه” در میان است

همچنین شهریار ناسخیان، عضو هییت علمی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه مشکل اصلی در حوزه مرمت و میراث فرهنگی، عدم تخصص در میان مدیران این حوزه است، گفت: متخصص نبودن و به عبارتی میراثی نبودنِ مدیران باعث می شود که نیازهای میدانی عرصه میراث فرهنگی فهم و درک نشود.

او ادامه داد: در زمینه آموزش عالی در رشته مرمت و میراث، باید کمی از کمی گرایی بپرهیزیم و به کیفیت و تخصص بپردازیم. ما تعداد بسیار زیادی از دانشجویان مرمت و درمجموع، رشته های مرتبط با میراث فرهنگی داریم که به لحاظ کیفیت علم و آموزش در سطح مناسبی نیستند. از سوی دیگر دانش، بومی، تجربی و ذهنی مرمت که از طریق استادکاران و گذشتگان به صورت سینه به سینه و نسل به نسل به ما رسیده در حال از دست رفتن است، چراکه استادکاران و بزرگان این رشته را یک به یک از دست می دهیم و به این واسطه دانش ارزشمند عملی و تجربی از دست می رود؛ لذا باید به این اساتید توجه شده و این دانش از آنها اخذ، توسعه و ارتقا داده شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه بودجه نیز یکی دیگر از مشکلات و مسایل اصلی در حوزه میراث فرهنگی است، گفت: اولین وزارتخانه در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته، وزارت گردشگری است، اما در کشور ما همواره بخش های میراث فرهنگی، مرمت و گردشگری لنگ بودجه هستند. لذا باید با توجه به این بخش، بودجه در اختیار قرار گیرد. همچنین باید گردشگر وارد کشور شود تا چرخ وزارتخانه بچرخد. امروز ما با کمبود گردشگر مواجه هستیم و این به خلا بزرگی برای میراث فرهنگی ما تبدیل شده است.

ناسخیان افزود: امیدواریم رییس جمهور با انتخاب مدیران و تیم درست، فتح بابی شود تا بخش های مختلف با میراث فرهنگی تعامل کنند. یکی از مشکلات بخش مرمت و گردشگری عدم تعامل و رابطه درست سازمان های مختلف با میراث فرهنگی است .

پایان خبر فطر نیوز

آنچه فعالان میراث فرهنگی از رییس جمهور آینده مطالبه می کنند