شفافیت و حکمرانی در حوزه رسانه

از من دعوت شد در نشستی با موضوع ارزیابی سیاست های اطلاع رسانی دولت شرکت کنم. از آنجا که امکان حضور نداشتم نظرات خود را به اختصار عرض می کنم:

1– دولت (قوه مجریه) بزرگترین سهم و وزن را در دولت (حاکمیت) دارد و از این رو سیاست های او سکه غالب می شود. پس اصلاح و بهبود سیاست های دولت در هر زمینه ای، به صلاح و فلاح کشور می انجامد.
2– سیاست های عمومی اطلاع رسانی کشور بر چهار رکن استوار است: نادیده انگاری، انکار، تاخیر و پروپاگاندا.
ذات و کارکرد رسانه بر اقناع بنیاد دارد اما این روش ها اقناعی نیستند و به ریزش سرمایه اجتماعی هم منجر می شوند. در غیاب سرمایه غنی اجتماعی تاکید بیشتر بر این روش ها دور خودکاهنده ایجاد می کند و از قضا صفرا می افزاید. مثال فراوان است.

3– در سیاست انکار، حادثه ای را که اتفاق افتاده و مردم دیده اند، آن هم در دوره اینترنت و فیلمبرداری تلفن همراه، از اساس و صراحتا منکر می شوند.در این سیاست معمولا ابزارهای قانونی و فراقانونی نیز به کار می آیند. ابلاغیه شوراها و نهادهای متعدد و متداخل و تماس های قانونی و غیر قانونی برای ربط دادن هر اتفاق و پدیده به امنیت ملی از آن جمله است. نتیجه بدیهی این سیاست و تلفیق انکار و سرکوب، انتقال مرجعیت رسانه ای به آن سوی مرزهاست.

4– اخیرا مرزهای پروپاگاندا هم از تعاریف بین المللی خود جابجا شده و با آمارسازی های مضحک، بی اعتمادی ملی را سبب می شوند. گمان می کنند واقعیت همان است که در تریبون ها و رسانه ها بگوییم. کسی هم جرات یا حوصله یا اطلاعاتی ندارد که خدشه وارد کند. غافل از این که تلقی یادشده، اعتماد مردم به حاکمان (و همچنین رسانه) را با سرعت تخریب می کند.
در غیاب دلسوزان و دانایان، حامی پروری رواج می گیرد و بزرگتر عاقلی نیست که خاک به صورت چاپلوسان بپاشد و یا مانع غضنفرها شود. کسی که بُرد تیم فوتبال در مقابل ژاپن را به رییس دولت، نسبت می دهد آیا نمی اندیشد که پس بابت باخت بعدی چه بگوییم؟! لابد به جای مواخذه و عزل، احسنت می شنود که چنین دستاوردسازی هایی هر روز بیشتر می شود.

5– انکار و تاخیر و پروپاگاندا تا پیش از این هم بوده و متاسفانه رگه های اصلی اطلاع رسانی را تشکیل می داده اند. این سیاست ها مانع پیدایی رسانه های جسور و پرسشگر (و البته آگاه) شده و می شوند. اما آن چیزی که کشف دولت موجود و افزودن بر آن سه گانه است نادیده شماری است.
این دولت ترجیح می دهد در مقابل پرسش افکار عمومی و نقد نخبگان، سکوت پیشه کند؛ کاّنه اتفاقی نیافتاده است! این را خوب فهمیده که اگر در مقابل یک رسوایی، فقط چند روز صبوری کند رسوایی بعدی با ابعادی بزرگتر فرا می رسد و ماجرای فعلی را از ذهن مردم پاک می کند! این مثلا متانت، حُسن دیگری هم دارد: رسانه ها و نخبگان که می بینند با دیوار حرف می زده اند به این نتیجه می رسند که خود را خسته نکنند و ساکت و بی تفاوت بمانند.

6– ارکان یاد شده یک وجه اشتراک دارند: جملگی انفعالی اند و کیست که نداند در انفعال، ابتکار عمل از دست ما در می آید و مجبوریم تابع امواج باشیم که در خیلی از مواقع هر تقلای ما کار را خراب تر می کند. درست مثل اکثر غریقان که دست و پا زدن های نامربوط دلیل غرق شان دانسته می شود.
اگر راهبرد عمومی اطلاع رسانی از انفعال به فعال تغییر یابد مشکل ارتباط با افکار عمومی به صورت خودکار و مبنایی حل می شود. راهبرد فعال، شفافیت است. شفافیت اطلاع رسانی پیشدستانه است؛ اعتمادآفرین است و لذا سرمایه اجتماعی را بالا می برد. محاسن پرشمار دیگری هم دارد که خارج از بحث فعلی ماست؛ از جمله مَحرم دانستن مردم، تغییر رابطه حاکمان-مردم (از رعیت به ارباب)، شایسته سالاری و راه مبنایی فساد ستیزی.
در شفافیت، آمار و اطلاعات و اسناد پشتیبان، پیشدستانه منتشر می شود. کسی که چراغ اول را روشن می کند مطابق نظریه های ارتباطاتی، فضا را می سازد و حتی منتقدان مجبورند در زمینی که ناشر اولیه طراحی کرده بازی کنند و آمار و ارقام نادرست را دستمایه تحلیل نسازند و ضمنا بساط فیک نیوزها هم جمع می شود.

منتشر شده در سایت شفقنا: https://fa.shafaqna.com/news/1746609//