هزینه اعاده دادرسی چند درصد است

هزینه اعاده دادرسی در دعاوی مالی حقوقی، برابر با 5.5% از مبلغ محکوم به (بهای خواسته در زمان صدور حکم قطعی) است که باید در زمان تقدیم دادخواست پرداخت شود. در دعاوی غیرمالی حقوقی، این هزینه به صورت مقطوع تعیین می گردد، و در امور کیفری نیز مبلغی ثابت و مشخص برای درخواست اعاده دادرسی در دیوان عالی کشور در نظر گرفته شده است.

یکی از مراحل پیچیده و حساس در نظام قضایی، اعاده دادرسی است که به طرفین دعوا این امکان را می دهد تا در شرایط خاص و تعیین شده قانونی، به حکم قطعی صادر شده اعتراض کرده و درخواست بررسی مجدد پرونده را مطرح کنند. این مرحله نه تنها از نظر حقوقی دارای جزئیات فراوانی است، بلکه از جنبه مالی نیز مستلزم پرداخت هزینه هایی است که آگاهی از آن ها برای هر فردی که قصد ورود به این فرآیند را دارد، حیاتی و ضروری است. فهم دقیق این هزینه ها، به افراد کمک می کند تا با دیدی روشن تر و آمادگی مالی لازم، مسیر قانونی خود را طی کنند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

پاسخ کلیدی: هزینه اعاده دادرسی در سال ۱۴۰۴ و جزئیات آن

هزینه های دادرسی در هر سال با توجه به لایحه بودجه و مصوبات قوه قضائیه تعیین و اعلام می شود. در خصوص اعاده دادرسی نیز، این هزینه ها بر اساس نوع دعوا (مالی یا غیرمالی) و ماهیت پرونده (حقوقی یا کیفری) متفاوت خواهد بود. اطلاع از این تعرفه ها، اولین گام برای هر فردی است که با یک حکم قطعی روبرو شده و به دنبال راهی برای بازنگری آن از طریق اعاده دادرسی است.

اعاده دادرسی حقوقی (دعاوی مالی)

در صورتی که دعوای حقوقی مربوط به امور مالی باشد و حکمی قطعی با جنبه مالی صادر شده باشد، هزینه اعاده دادرسی 5.5% از مبلغ محکوم به خواهد بود. منظور از محکوم به، همان میزان مبلغ یا ارزش مالی است که در حکم قطعی دادگاه به پرداخت آن توسط یکی از طرفین (محکوم علیه) به نفع طرف دیگر (محکوم له) صادر شده است. اهمیت این نکته در آن است که محاسبه هزینه بر مبنای مبلغی است که نهایی شده و نه لزوماً مبلغ اولیه خواسته.

برای روشن تر شدن این مفهوم، یک مثال کاربردی ارائه می شود:

فرض کنید دادگاه حکم به پرداخت مبلغ 1,000,000,000 (یک میلیارد) ریال توسط خوانده به خواهان صادر کرده و این حکم قطعی شده است. اگر فردی قصد اعاده دادرسی این حکم را داشته باشد، باید 5.5% از این مبلغ را به عنوان هزینه دادرسی اعاده دادرسی پرداخت کند:

محاسبه هزینه اعاده دادرسی:

1,000,000,000 ریال (محکوم به) × 0.055 (5.5%) = 55,000,000 ریال

بنابراین، هزینه اعاده دادرسی برای این پرونده مالی، 55,000,000 ریال خواهد بود. این مبلغ قبل از هرگونه بررسی ماهوی، باید پرداخت شود تا دادخواست اعاده دادرسی به جریان افتد.

اعاده دادرسی حقوقی (دعاوی غیرمالی)

در مورد دعاوی غیرمالی حقوقی، که ارزش خواسته آن به صورت مستقیم مالی نیست (مانند دعاوی مربوط به حضانت، طلاق، اثبات نسب و موارد مشابه)، هزینه اعاده دادرسی به صورت مقطوع و ثابت تعیین می شود. این مبلغ معمولاً هر سال در جدول تعرفه های خدمات قضایی اعلام می گردد و ارتباطی به ارزش مالی خاصی ندارد. به عنوان مثال، در آخرین تعرفه های مصوب، این هزینه برای دعاوی غیرمالی و درخواست تأمین دلیل یا تأمین خواسته، بسته به نوع دعوا، از 400,000 ریال تا 1,500,000 ریال تعیین شده است. تعیین دقیق مبلغ ثابت برای اعاده دادرسی غیرمالی، نیازمند مراجعه به آخرین بخشنامه ها و جداول تعرفه قوه قضائیه در سال مربوطه است که این مبالغ را به دقت مشخص می کند.

اعاده دادرسی کیفری

در امور کیفری، اعاده دادرسی راهکاری است برای بازنگری احکامی که به موجب آن فردی محکومیت یافته و شاکی یا محکوم علیه دلایلی جدید برای نقض آن پیدا کرده اند. هزینه اعاده دادرسی کیفری در دیوان عالی کشور، برخلاف دعاوی مالی حقوقی، به صورت یک مبلغ ثابت و مقطوع است. به عنوان مثال، در تعرفه های اخیر، این مبلغ برای اعاده دادرسی کیفری معمولاً 500,000 ریال تعیین شده است. این تفاوت در نوع محاسبه هزینه، ناشی از ماهیت متفاوت دعاوی کیفری است که بیشتر بر جنبه های مجازات و امنیت عمومی متمرکز هستند تا ارزش مالی مستقیم.

لازم به ذکر است که این تعرفه ها بر اساس آخرین اطلاعات موجود (مانند لایحه بودجه 1404) ارائه شده اند، اما همواره توصیه می شود قبل از هرگونه اقدام، آخرین مصوبات و بخشنامه های رسمی قوه قضائیه را بررسی نمایید، چرا که این مبالغ ممکن است با تصویب قوانین جدید تغییر کنند.

تفکیک انواع هزینه های اعاده دادرسی: حقوقی و کیفری

برای درک کامل هزینه های اعاده دادرسی، لازم است نگاهی جزئی تر به تفاوت های آن در امور حقوقی و کیفری داشته باشیم و آن را با سایر مراحل دادرسی مقایسه کنیم. این مقایسه به ما کمک می کند تا جایگاه اعاده دادرسی را در منظومه کلی هزینه های قضایی بهتر بشناسیم.

در امور حقوقی (مدنی)

امور حقوقی یا مدنی، طیف وسیعی از دعاوی را شامل می شوند که به دو دسته اصلی مالی و غیرمالی تقسیم می گردند. هر یک از این دسته ها، در مرحله اعاده دادرسی، هزینه های خاص خود را دارند.

دعاوی مالی

همانطور که پیشتر اشاره شد، هزینه اعاده دادرسی برای دعاوی مالی، 5.5% از مبلغ محکوم به است. این درصد بالا نشان دهنده اهمیت و جایگاه ویژه اعاده دادرسی به عنوان یک مرحله استثنایی برای تجدیدنظر در احکام قطعی است. جالب است بدانید که این درصد، برای مراحل فرجام خواهی و اعتراض ثالث نیز در دعاوی مالی یکسان است، زیرا این سه مرحله غالباً در یک بند قانونی برای تعیین هزینه دادرسی لحاظ می شوند. برای درک بهتر این تفاوت ها، جدول مقایسه ای زیر را مشاهده کنید:

مرحله دادرسی	درصد هزینه دادرسی (بر مبنای محکوم به یا خواسته)
بدوی (تا 200 میلیون ریال خواسته)	2.5 درصد ارزش خواسته
بدوی (بیش از 200 میلیون ریال خواسته)	3.5 درصد ارزش خواسته
تجدیدنظر و واخواهی	4.5 درصد محکوم به
فرجام خواهی، اعاده دادرسی و اعتراض ثالث	5.5 درصد محکوم به

این جدول به وضوح نشان می دهد که با پیشرفت پرونده به مراحل بالاتر و رسیدگی های ویژه مانند اعاده دادرسی، نرخ هزینه دادرسی در دعاوی مالی افزایش می یابد. این افزایش منطقی است، زیرا هر مرحله از رسیدگی نیازمند زمان و منابع بیشتری از سیستم قضایی است و از طرفی، اعاده دادرسی به عنوان یک استثنا بر اصل قطعیت احکام، باید با ملاحظات ویژه ای همراه باشد.

دعاوی غیرمالی

در مورد دعاوی غیرمالی، هزینه ها به صورت مقطوع و ثابت هستند. این مبالغ برای درخواست های مختلف غیرمالی مانند ابطال اسناد، اصلاح تاریخ تولد، ثبت علامت تجاری (در صورت غیرمالی بودن خواسته اولیه) و سایر موارد مشابه، تعیین می شوند. نکته مهم این است که حتی اگر حکم اولیه غیرمالی باشد، هزینه اعاده دادرسی آن نیز بر اساس همین تعرفه های مقطوع خواهد بود. میزان دقیق این تعرفه ها را باید از آخرین بخشنامه های ابلاغی قوه قضائیه جویا شد که معمولاً بین 400,000 تا 1,800,000 ریال متغیر است.

هزینه های جانبی اعاده دادرسی

علاوه بر هزینه اصلی اعاده دادرسی، ممکن است هزینه های جانبی دیگری نیز مطرح شوند که هرچند مستقیماً به درصد اعاده دادرسی ارتباط ندارند، اما در روند کلی آن باید مد نظر قرار گیرند. این هزینه ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• هزینه برگ دادخواست: مبلغی ثابت برای هر برگ دادخواست که در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دریافت می شود (مثلاً 20,000 ریال برای هر برگ).
• هزینه تطبیق اوراق: برای مطابقت مدارک ارائه شده با اصل آن ها (مثلاً 300,000 ریال).
• هزینه صدور گواهی: در صورت نیاز به دریافت گواهی های خاص از دفاتر مراجع قضایی (مثلاً 50,000 ریال).
• هزینه های مربوط به کارشناسی یا نشر آگهی: در صورتی که پرونده اعاده دادرسی نیازمند نظر کارشناسی جدید یا انتشار آگهی باشد، هزینه های مربوط به آن ها نیز باید پرداخت گردد.

در امور کیفری

همانطور که پیشتر گفته شد، در امور کیفری، هزینه اعاده دادرسی در دیوان عالی کشور، مبلغی ثابت است (مانند 500,000 ریال). این درخواست معمولاً زمانی مطرح می شود که پس از صدور حکم قطعی کیفری، دلایل جدیدی کشف شود که نشان دهنده بی گناهی محکوم علیه یا اشتباه در حکم صادره باشد. این دلایل جدید می تواند شامل شهادت دروغ شهود، جعلی بودن اسناد، کشف جرم واقعی یا موارد مشابه باشد که در قانون آیین دادرسی کیفری به تفصیل بیان شده اند.

در امور کیفری، علاوه بر هزینه ثابت اعاده دادرسی، ممکن است هزینه های دیگری نیز در طول بررسی پرونده مطرح شوند. به عنوان مثال، اگر برای بررسی صحت یک سند یا تعیین علت تامه یک حادثه، نیاز به ارجاع پرونده به کارشناس رسمی دادگستری باشد، حق الزحمه کارشناس توسط متقاضی یا بر اساس دستور دادگاه پرداخت می شود. همچنین، در مواردی که نیاز به نشر آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار باشد (مثلاً برای مطلع کردن شاکیان احتمالی یا یافتن اشخاص غایب)، هزینه های مربوط به آگهی نیز باید پرداخت گردد.

راهنمای عملی: نحوه پرداخت و محاسبه هزینه اعاده دادرسی

درخواست اعاده دادرسی، یک فرآیند رسمی و حقوقی است که باید از طریق مجاری مشخص قانونی انجام شود. آگاهی از مراحل پرداخت و محاسبه عملی هزینه ها، به افراد کمک می کند تا این فرآیند را به درستی و بدون اتلاف وقت به پیش ببرند.

مراحل ثبت دادخواست اعاده دادرسی

1. تنظیم دادخواست: اولین گام، تنظیم یک دادخواست جامع و دقیق برای اعاده دادرسی است که باید حاوی دلایل موجه قانونی برای درخواست باشد. این دادخواست باید مطابق با فرم های رسمی قوه قضائیه باشد.
2. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: تمامی دادخواست های اعاده دادرسی، مانند سایر دادخواست ها، باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شوند. در این دفاتر، اطلاعات هویتی و مشخصات پرونده وارد سامانه شده و دادخواست به همراه پیوست ها ثبت می گردد.
3. محاسبه و پرداخت الکترونیکی هزینه ها: در زمان ثبت دادخواست، سامانه به صورت خودکار یا با کمک کارشناس دفتر خدمات قضایی، هزینه دادرسی اعاده دادرسی را بر اساس نوع دعوا (مالی یا غیرمالی) و مبلغ محکوم به (در دعاوی مالی) محاسبه می کند. این هزینه ها باید به صورت الکترونیکی از طریق دستگاه های کارت خوان موجود در دفاتر خدمات قضایی یا پورتال های پرداخت آنلاین انجام شود. رسید پرداخت الکترونیکی باید به عنوان یکی از پیوست های دادخواست، ضمیمه شود.

سامانه عدلیران (adliran.ir) به عنوان درگاه اصلی خدمات قضایی الکترونیک در ایران، ابزارهایی برای محاسبه هزینه های دادرسی ارائه می دهد. هرچند ممکن است ابزار تخصصی و مجزایی برای محاسبه دقیق هزینه اعاده دادرسی در آن به صورت مستقیم وجود نداشته باشد، اما با اطلاع از درصدها و مبالغ ثابت می توان از بخش های کلی تر محاسبه هزینه دادرسی برای تخمین استفاده کرد. به هر حال، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مرجع اصلی و مطمئن برای محاسبه و پرداخت دقیق این هزینه ها هستند.

مهلت پرداخت و عواقب عدم پرداخت

پرداخت هزینه دادرسی از شروط اصلی رسیدگی به دادخواست اعاده دادرسی است. در صورت عدم پرداخت هزینه در زمان مقرر، دادخواست به جریان نمی افتد و مدیر دفتر دادگاه اخطار رفع نقص صادر می کند. متقاضی اعاده دادرسی معمولاً مهلت مشخصی (مثلاً 10 روز) برای پرداخت هزینه و رفع نقص دارد. عدم رفع نقص در مهلت مقرر، می تواند منجر به ابطال دادخواست اعاده دادرسی شود و حق متقاضی برای طرح مجدد آن از بین برود یا به تاخیر بیفتد. از این رو، رعایت دقیق مهلت های قانونی و پرداخت به موقع هزینه ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.

معافیت ها و کاهش هزینه ها: اعسار از پرداخت هزینه اعاده دادرسی

سیستم قضایی ایران، به منظور حمایت از افرادی که توانایی مالی پرداخت هزینه های دادرسی را ندارند، نهادی تحت عنوان اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را پیش بینی کرده است. این امکان به افراد اجازه می دهد تا در صورت اثبات عدم توانایی مالی خود، از پرداخت هزینه های مربوط به اعاده دادرسی معاف شوند یا پرداخت آن به تعویق افتد.

مفهوم اعسار و شرایط درخواست آن

اعسار، به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت هزینه های دادرسی، اعم از هزینه های مربوط به ثبت دادخواست، کارشناسی، نشر آگهی و سایر موارد است. درخواست اعسار از پرداخت هزینه اعاده دادرسی نیز دقیقاً همین شرایط را دارد. برای درخواست اعسار، شخص باید به دادگاه صالح ثابت کند که دارایی کافی برای پرداخت این هزینه ها را ندارد. شرایط اصلی برای درخواست اعسار شامل موارد زیر است:

• نداشتن اموال کافی یا دسترسی نداشتن به اموال موجود.
• عدم توانایی کسب درآمد برای پرداخت هزینه ها.
• ارائه لیست کامل دارایی ها، بدهی ها، و منابع درآمدی (در صورت وجود).
• معرفی حداقل دو شاهد که از وضعیت مالی فرد مطلع بوده و شهادت دهند که فرد معسر است.

نحوه ارائه دادخواست اعسار از هزینه اعاده دادرسی

دادخواست اعسار می تواند به دو صورت تقدیم شود:

1. همزمان با دادخواست اعاده دادرسی: متقاضی می تواند در همان دادخواستی که برای اعاده دادرسی تنظیم می کند، بند مربوط به درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز تکمیل کند. در این صورت، دادخواست اعسار و اعاده دادرسی به صورت همزمان مورد بررسی قرار می گیرند.
2. جداگانه: متقاضی می تواند ابتدا دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به صورت مجزا به دادگاه ارائه دهد. پس از رسیدگی و در صورت پذیرش اعسار، اقدام به تقدیم دادخواست اعاده دادرسی نماید. معمولاً، دادخواست اعسار باید به دادگاهی که به پرونده اصلی رسیدگی کرده است یا دادگاه محل اقامت متقاضی تقدیم شود.

پذیرش دادخواست اعسار از پرداخت هزینه اعاده دادرسی، به معنای معافیت موقت یا دائم فرد از پرداخت این هزینه ها است. در صورت پذیرش، پرونده اعاده دادرسی به جریان افتاده و رسیدگی به آن آغاز می شود، بدون اینکه فرد ملزم به پرداخت فوری هزینه ها باشد. اگر حکم اعسار به صورت موقت صادر شود، فرد ممکن است ملزم به پرداخت اقساطی هزینه ها در آینده شود.

سایر معافیت های قانونی

قانون گذار در موارد خاصی، اشخاص یا نهادهای مشخصی را از پرداخت هزینه دادرسی معاف کرده است. این معافیت ها ممکن است شامل مرحله اعاده دادرسی نیز شوند:

• افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی: معمولاً افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) یا سازمان بهزیستی، از پرداخت برخی هزینه های دادرسی معاف هستند.
• نهادهای دولتی خاص: برخی سازمان ها و نهادهای دولتی، طبق قوانین خاص خود، از پرداخت هزینه دادرسی معاف شده اند (مانند سازمان حفاظت محیط زیست در پرونده های مربوطه).
• دعاوی مربوط به حقوق بیت المال: پرونده هایی که مربوط به مطالبه دیه یا خسارت و به طور کلی وجوهی است که دادگاه به نمایندگی از بیت المال موظف به پرداخت آن است، از پرداخت هزینه دادرسی معاف هستند.

تمایز اعاده دادرسی با فرجام خواهی و اعتراض ثالث

در نظام حقوقی ایران، پس از صدور حکم قطعی، راه های مختلفی برای اعتراض به آن پیش بینی شده است که هر یک دارای شرایط و اهداف خاص خود هستند. اعاده دادرسی، فرجام خواهی و اعتراض ثالث، سه شیوه متمایز از این طرق فوق العاده اعتراض به احکام هستند که هرچند ممکن است در برخی موارد به یکدیگر شباهت داشته باشند، اما در ماهیت و شرایط طرح، تفاوت های اساسی دارند.

فرجام خواهی

فرجام خواهی، یکی از راه های اعتراض به احکام قطعی است که در دیوان عالی کشور مطرح می شود. هدف از فرجام خواهی، بررسی ماهیت پرونده و صحت استنباط و اجرای قانون توسط محاکم پایین تر نیست، بلکه بررسی رعایت اصول و قواعد شکلی و ماهوی قانونی در صدور حکم است. به عبارت دیگر، دیوان عالی کشور در فرجام خواهی به دنبال این است که آیا حکم صادر شده، مطابق با موازین قانونی و شرعی صادر شده است یا خیر و آیا دادرسی به درستی انجام شده است. هزینه فرجام خواهی در دعاوی مالی، همانند اعاده دادرسی، 5.5% از محکوم به است.

اعتراض ثالث

اعتراض ثالث، راهکاری است که به افراد غیر از طرفین اصلی دعوا (شخص ثالث) اجازه می دهد تا به حکمی که در آن ذی نفع هستند و به حقوق آن ها لطمه وارد شده است، اعتراض کنند. این شیوه اعتراض برای حمایت از حقوق افرادی است که در روند دادرسی اولیه حضور نداشته اند اما حکم صادره، به نوعی بر منافع آن ها تأثیرگذار است. اعتراض ثالث می تواند به حکم قطعی یا حتی غیرقطعی باشد. هزینه اعتراض ثالث در دعاوی مالی نیز، 5.5% از محکوم به است.

تفاوت ها و شباهت ها

با وجود اینکه هزینه دادرسی برای هر سه این موارد در دعاوی مالی یکسان (5.5%) است، اما تفاوت های کلیدی در ماهیت و شرایط طرح آن ها وجود دارد:

• متقاضی: اعاده دادرسی توسط یکی از طرفین اصلی دعوا یا وراث آن ها مطرح می شود. فرجام خواهی نیز توسط طرفین دعوا. اما اعتراض ثالث توسط شخص غیر از طرفین دعوا مطرح می گردد که حکم بر حقوق وی تأثیر گذاشته است.
• ماهیت بررسی: در اعاده دادرسی، پرونده مجدداً از نظر ماهوی و دلایل جدید بررسی می شود. در فرجام خواهی، دیوان عالی کشور صرفاً جنبه های قانونی و شکلی حکم را بررسی می کند و وارد ماهیت نمی شود. در اعتراض ثالث، دادگاه به موضوع اعتراض شخص ثالث و تأثیر حکم بر حقوق او رسیدگی می کند.
• دلیل طرح: اعاده دادرسی بر مبنای دلایل جدید و مشخص قانونی (مانند کشف سند جعلی، حیله و تقلب، تعارض آراء) طرح می شود. فرجام خواهی بر اساس ایرادات قانونی و عدم رعایت موازین حقوقی در صدور حکم. اعتراض ثالث نیز به دلیل تأثیر حکم بر حقوق شخص ثالث.

این تمایزها نشان می دهد که هر یک از این طرق، ابزاری متفاوت برای احقاق حق در شرایط خاص هستند و انتخاب صحیح هر یک از آن ها، نیازمند آگاهی عمیق از قوانین و مشاوره حقوقی با وکیل متخصص است.

جمع بندی و توصیه های پایانی

اعاده دادرسی به عنوان یک راهکار قانونی برای بازنگری احکام قطعی، دریچه ای به سوی عدالت در شرایط خاص است. اما ورود به این فرآیند، مستلزم آگاهی کامل از جنبه های قانونی و مالی آن است. همانطور که بیان شد، هزینه اعاده دادرسی در دعاوی مالی 5.5% از محکوم به است، در حالی که برای دعاوی غیرمالی و امور کیفری، مبالغ ثابت و مقطوعی در نظر گرفته شده است. این هزینه ها، که هر ساله بر اساس لایحه بودجه تعیین و اعلام می گردند، از اهمیت بسزایی برخوردارند و عدم پرداخت به موقع آن ها می تواند منجر به ابطال درخواست و تضییع حقوق فرد شود.

فهم دقیق نحوه محاسبه، مراحل پرداخت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و همچنین آگاهی از امکاناتی نظیر اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و سایر معافیت های قانونی، همگی از نکات کلیدی هستند که هر متقاضی باید به آن ها توجه کند. پیچیدگی های حقوقی و نوسانات تعرفه های قضایی، لزوم مشاوره با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص را بیش از پیش نمایان می سازد. یک وکیل باتجربه می تواند شما را در محاسبه دقیق هزینه ها، تنظیم صحیح دادخواست و طی کردن صحیح مراحل قانونی یاری رساند تا شانس موفقیت در پرونده اعاده دادرسی افزایش یابد و از بروز اشتباهات پرهزینه جلوگیری شود.