۲ تیر در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

در این تقویم وقایع و رویدادهای مهم تاریخی مرتبط با علم و فناوری را مرور خواهیم کرد.

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری فطر نیوز،‌ تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲ تیر برابر ۲۲ ژوئن را ورق می‌زنیم.

***

ابوعلی سینا

۲۲ ژوئن ۱۰۳۷ میلادی برابر با ۲ تیر ۴۱۶ خورشیدی، حکیم ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا، پزشک، اخترشناس، شاعر، منطق‌دان، فیلسوف و همه‌چیزدان (براساس اسنادی) در همدان درگذشت. این پزشک برجسته که پیشگام پزشکی امروزی بود در شمار مشهورترین دانشمندان همه دوران است. علاوه‌بر پزشکی، ابن‌سینا در ریاضیات، نجوم، کیمیاگری، زمین‌شناسی، فلسفه و الهیات هم تحقیق می‌کرد و منطق‌دانی بود که راه‌هایی برای مطالعات مشاهده‌ای ابداع کرد. مکاتبات او با مرشدش، ابوریحان بیرونی، و دستیارش، احمد بن‌معصومی، به‌خوبی مستند است. متاسفانه، نیمی از حدود ۵۰۰ نوشتاری که او طی زندگی‌اش تولید کرد از بین رفته‌اند. از میان برجسته‌ترین آثار ابن سینا، کتاب جامعی وجود دارد که قانون پزشکی نام دارد. این دایره‌المعارف بالینی آنقدر مفید بود که نسخه‌های اصلاح‌شده آن (به‌عنوان متون استاندارد دانشگاهی در سراسر جهان) تا نیم‌هزاره پس از مرگ او تجدید چاپ می‌شد. یکی دیگر از متون او، کتاب شفا است که در اروپا با نام لاتین Sufficientia ترجمه شد و به طور گسترده صدها سال در سراسر اروپا مورد استفاده قرار گرفت. نفوذ جهانی ابن‌سینا برای نسل‌های زیادی باقی ماند. روش‌های او تا قرن نوزدهم (در سراسر جهان) آموخته و به کار گرفته شد. سیارک 2755 ابن‌سینا، گودال ابن‌سینا در سطح ماه به عرض ۷۴ کیلومتر و خلیج ابن‌سینا در مجمع الجزایر پالمر قطب جنوب به افتخار او نامگذاری شده‌اند.

ربات کنترل سیگنال‌های مغزی موش

۲۲ ژوئن ۱۹۹۹ میلادی برابر با ۲ تیر ۱۳۷۸ خورشیدی، نشریه نیچر نوروساینس اولین مشاهدات از حرکت یک بازوی رباتیک را که مستقیما با سیگنال‌های مغزی موش زنده کنترل می‌شد منتشر کرد. دانشمندان دیگری که در مطالعات میان‌رشته‌ای علوم ریاضی و رباتیک با زیست‌شناسی کار می‌کنند از این تحقیق به‌عنوان پیشرفتی بزرگ استقبال کردند. محققان دانشکده پزشکی دانشگاه دوک در آمریکا به موش‌های آزمایشگاهی یاد دادند که ربات توزیع‌کننده آب را فقط با نیروی فکر هدایت کنند. هدف آنها بازگرداندن حرکت به بیمارانی است که فلج هستند یا دست و پاهایشان قطع شده است. در این آزمایش، ابتدا، ربات با فشاردادن یک اهرم به دست موش کنترل شد و محققان فعالیت مغز مربوطه را شناسایی کردند. سپس ربات به رایانه‌ای متصل شد که سیگنال‌های مغز موش‌ها را تفسیر می‌کرد. به‌این‌ترتیب، موش‌ها فقط با فکر کردن به پنجه‌زدن، اهرم آب را تکان دادند.

امید به زندگی برای افراد سیگاری

۲۲ ژوئن ۲۰۰۴ میلادی برابر با ۲ تیر ۱۳۸۳ خورشیدی، مطالعه‌ای به رهبری ریچارد دال در مجله پزشکی بریتانیا منتشر شد که اولین تحقیقی بود که میزان آسیب را در طول عمر یک نسل، بر اساس مطالعه‌ای ۵۰ ساله روی گروهی متشکل از ۳۵هزار پزشک انگلیسی که سیگار می‌کشیدند، تعیین می‌کرد. این مطالعه نشان داد که تقریباً نیمی از سیگاری‌های دائمی بر اثر این عادت بد کشته شدند و یک‌چهارم آن‌ها قبل از ۷۰ سالگی جانشان را از دست دادند. اما کسانی که تا سن ۳۰ سالگی سیگار را ترک کردند، امید به زندگی مشابهی با افراد غیرسیگاری داشتند و ترک در سن 50 سالگی باعث افزوده شدن ۶ سال به عمر این افراد نسبت به کسانی شد که به سیگار کشیدن ادامه دادند. در سن ۸۰ سالگی، ۶۵ درصد از افراد غیر سیگاری هنوز زنده بودند، اما فقط ۳۲ درصد از افراد سیگاری به زندگی ادامه می‌دادند. پنجاه سال قبل از انتشار این نتایج، دال در همان مجله اولین گزارش از مطالعه‌ای را منتشر کرد که نشان می‌داد سیگار کشیدن با سرطان ریه ارتباط دارد.

کارون کشف شد

۲۲ ژوئن ۱۹۷۸ میلادی برابر با ۲ تیر ۱۳۵۷ خورشیدی، جیمز دبلیو کریستی، اخترشناس رصدخانه ناوال در واشنگتن شواهدی از اولین قمر سیاره کوتوله پلوتو دست آورد. او عکس‌هایی از پلوتو گرفت که این سیاره کوتوله در آنها کشیده به نظر می‌رسید. کش‌آمدن جرم آسمانی در تصاویر زمانی رخ می‌دهد که تلسکوپ به خوبی آسمان را دنبال نمی‌کند، در نتیجه تصاویر کشیده می‌شوند. ولی کریستی متوجه شد که تصویر عالی است و تلسکوپ درست کار کرده است. همچنین ملاحظه کرد که کشیدگی پلوتو، با گذشت زمان، به دور آن گردش می‌کند. معلوم شد که او حرکت یک قمر به دور پلوتو را رصد کرده است. این قمر ناشناخته در فاصله حدود ۱۹هزارو۶۰۰ کیلومتری با دوره ۶.۴ روزه در حال گردش دور پلوتو بود. کریستی این قمر را کارون نامید که برگرفته از نام چارون، قایق‌رانی است که در اساطیر یونانی ارواح مردگان را از رودخانه استیکس به دنیای زیرین پلوتون می‌برد.