نحوه نوشتن اظهارنامه قضایی

تنظیم اظهارنامه قضایی یک ابزار حقوقی مهم برای مطالبه رسمی حقوق و اتمام حجت قبل از دعوا است. برای نوشتن یک اظهارنامه قضایی صحیح باید مراحل قانونی، نکات حقوقی و نحوه ارسال آن را به دقت رعایت کرد تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود و اثربخشی آن به حداکثر برسد.

در نظام حقوقی کشور، اظهارنامه قضایی به عنوان یک سازوکار رسمی، بستری را فراهم می آورد تا افراد بتوانند پیش از هرگونه اقدام قضایی پیچیده تر، اراده خود را به طور رسمی به اطلاع طرف مقابل برسانند یا حقی را مطالبه کنند. این ابزار نه تنها می تواند به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات کمک کند، بلکه در صورت لزوم، به عنوان یک سند معتبر در دادگاه ها مورد استناد قرار گیرد. تنظیم صحیح و هوشمندانه یک اظهارنامه قضایی نیازمند آگاهی از مبانی قانونی، جزئیات شکلی و ظرافت های حقوقی است تا فرد بتواند از تمامی مزایای آن بهره مند شود و از خطرات احتمالی آن دوری کند.

اظهارنامه قضایی چیست؟ (تعریف، مبنای قانونی و انواع)

اظهارنامه قضایی، سندی رسمی و حقوقی است که افراد با استفاده از آن، می توانند خواسته ها، ادعاها، یا هرگونه اعلام اراده خود را به طور رسمی به اطلاع شخص یا اشخاص دیگر برسانند. این ابزار، یکی از راه های قانونی برای مطالبه حق و اتمام حجت پیش از طرح دعوا در مراجع قضایی است.

مبنای قانونی اظهارنامه قضایی: ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی

مبنای قانونی اصلی اظهارنامه قضایی، ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی است که مقرر می دارد:

«هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد. به طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند، ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید.»

این ماده قانونی، به صراحت دو کاربرد اصلی برای اظهارنامه قضایی تعریف می کند: اول، مطالبه رسمی یک حق (مثلاً مطالبه یک طلب مالی) و دوم، اعلام رسمی هرگونه اراده یا اظهارنظر در مورد معاملات و تعهدات (مانند اعلام فسخ قرارداد یا اعلام آمادگی برای ایفای تعهد). نکته کلیدی این است که این مطالبه یا اعلام اراده باید به صورت رسمی به طرف مقابل ابلاغ شود تا از سندیت قانونی برخوردار باشد.

تفاوت اظهارنامه قضایی با نامه های عادی یا دادخواست

تفاوت با نامه های عادی: تفاوت اصلی اظهارنامه قضایی با یک نامه عادی در سندیت قانونی و نحوه ابلاغ آن است. یک نامه عادی، صرفاً یک مکاتبه شخصی است که ممکن است طرف مقابل منکر دریافت آن شود. اما اظهارنامه قضایی، از طریق سیستم قضایی کشور به صورت رسمی به مخاطب ابلاغ می شود و رسید آن به عنوان مدرکی دال بر ابلاغ، قابل استناد است.

تفاوت با دادخواست: دادخواست، سندی است که برای شروع یک دعوای حقوقی در دادگاه تنظیم و تقدیم می شود و هدف آن صدور حکم قضایی است. اظهارنامه قضایی، مرحله ای پیش از دادخواست است و لزوماً به دعوا منجر نمی شود. هدف اصلی آن، مطالبه یا اعلام رسمی است که ممکن است به حل مسالمت آمیز مشکل بینجامد یا زمینه را برای طرح یک دادخواست قوی تر فراهم آورد. اظهارنامه به خودی خود منجر به صدور حکم نمی شود، بلکه می تواند دلیلی در فرآیند دادرسی باشد.

انواع اظهارنامه (تمرکز بر اظهارنامه قضایی)

اظهارنامه ها می توانند انواع مختلفی داشته باشند، از جمله اظهارنامه های مالیاتی، ثبتی و قضایی. در این مقاله، تمرکز اصلی ما بر اظهارنامه قضایی است که در چارچوب قانون آیین دادرسی مدنی تنظیم و ابلاغ می شود و به منظور مطالبه حقوق یا اعلام رسمی اراده در امور حقوقی مورد استفاده قرار می گیرد.

موارد الزامی ارسال اظهارنامه

اگرچه ارسال اظهارنامه قضایی در بسیاری از موارد اختیاری است، اما در برخی قوانین خاص، ارسال آن به عنوان یک پیش شرط برای طرح دعوا یا بهره مندی از حقوق خاص، الزامی شده است. به عنوان مثال، در برخی قوانین مربوط به روابط موجر و مستاجر، ممکن است برای تخلیه ملک به دلیل عدم پرداخت اجاره بها، ابتدا ارسال اظهارنامه برای مطالبه اجاره و اتمام حجت لازم باشد. همچنین، برای مطالبه استرداد مال امانی در برخی موارد، ابتدا باید به امانت گیرنده تذکر رسمی داده شود. عدم رعایت این موارد الزامی می تواند منجر به رد دعوا در مراحل اولیه شود.

چرا باید اظهارنامه قضایی ارسال کنیم؟ (کاربردها و مزایای استراتژیک)

ارسال اظهارنامه قضایی، تنها یک فرآیند حقوقی خشک و رسمی نیست، بلکه ابزاری استراتژیک است که می تواند در حل و فصل اختلافات و احقاق حقوق، نقش بسیار مهمی ایفا کند. مزایای این ابزار، فراتر از یک اعلام ساده است و می تواند مسیر یک پرونده حقوقی را به کلی تغییر دهد.

مطالبه رسمی حق: ایجاد مدرک قوی برای اثبات مطالبه

یکی از اصلی ترین دلایل ارسال اظهارنامه،

مطالبه رسمی حق است. با ارسال اظهارنامه، شما به صورت قانونی و مستند، وجود یک حق و مطالبه آن را به طرف مقابل اعلام می کنید. این اظهارنامه که به صورت رسمی ابلاغ می شود، می تواند در آینده به عنوان یک مدرک قوی در دادگاه برای اثبات اینکه شما حق خود را مطالبه کرده اید، مورد استناد قرار گیرد. برای مثال، اگر طلبکار هستید، ارسال اظهارنامه برای مطالبه طلب، نشان دهنده جدیت شما در پیگیری حق است.

قطع مرور زمان: جلوگیری از زائل شدن حقوق در برخی موارد

در برخی از دعاوی حقوقی، قانون برای طرح دعوا و مطالبه حق، مهلت های خاصی (مرور زمان) تعیین کرده است. عدم مطالبه حق در این مهلت ها می تواند منجر به زائل شدن آن شود. ارسال اظهارنامه قضایی، در مواردی خاص، می تواند به عنوان عملی برای

قطع مرور زمان محسوب شود و مهلت قانونی مطالبه را تمدید کند یا از بین رفتن حق جلوگیری کند. این جنبه، از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که نادیده گرفتن آن می تواند به ضرر صاحب حق تمام شود.

اخطار و اتمام حجت: فراهم کردن فرصت برای حل و فصل مسالمت آمیز

اظهارنامه قضایی فرصتی را برای

اخطار و اتمام حجت با طرف مقابل فراهم می کند. شما به او اطلاع می دهید که در صورت عدم انجام تعهد یا عدم استیفا حق، ناگزیر به پیگیری قانونی خواهید بود. این اخطار رسمی می تواند طرف مقابل را متوجه جدیت موضوع کرده و او را به انجام تعهد یا حل و فصل مسالمت آمیز مشکل ترغیب کند. این مرحله می تواند از ورود به فرآیندهای طولانی و پرهزینه قضایی جلوگیری نماید.

اثبات اعلام اراده: (مثال: اعلام فسخ قرارداد، اعلام آمادگی برای ایفای تعهد)

گاهی اوقات هدف از ارسال اظهارنامه، مطالبه حق نیست، بلکه

اثبات اعلام اراده خاصی است. به عنوان مثال، اگر قصد فسخ قراردادی را دارید یا می خواهید آمادگی خود را برای ایفای تعهد خاصی (مانند تحویل کالا) به صورت رسمی اعلام کنید، اظهارنامه بهترین ابزار است. با ارسال اظهارنامه، شما اثبات می کنید که در تاریخ مشخص، این اراده را به طرف مقابل اعلام کرده اید و او از آن مطلع شده است. این اعلام رسمی می تواند در آینده از مسئولیت های حقوقی شما بکاهد یا طرف مقابل را در جایگاه متخلف قرار دهد.

تسریع در رسیدگی قضایی: در برخی موارد، نشان دهنده حسن نیت و تلاش برای حل مشکل

در برخی موارد، ارسال اظهارنامه قضایی می تواند نشان دهنده

حسن نیت و تلاش برای حل مشکل خارج از دادگاه باشد. این امر ممکن است در فرآیند رسیدگی قضایی، نظر قاضی را جلب کرده و به نوعی به تسریع در رسیدگی یا اتخاذ تصمیمی مطلوب تر برای شما کمک کند. دادگاه ها معمولاً از طرفینی که سعی در حل مسالمت آمیز اختلافات دارند، حمایت می کنند.

افزایش شانس موفقیت در دعوای اصلی: به عنوان سندی اثباتی

همانطور که ذکر شد، اظهارنامه قضایی به عنوان یک سند رسمی، می تواند در دادگاه ها

سندی اثباتی مهم تلقی شود. این سند می تواند به شما کمک کند تا ادعاهای خود را بهتر اثبات کنید و شانس موفقیت خود را در دعوای اصلی افزایش دهید. به عنوان مثال، اگر در اظهارنامه خود به تاریخ دقیق یک معامله یا جزئیات یک تعهد اشاره کرده باشید و طرف مقابل در پاسخ خود آن را تأیید کرده باشد، این تأیید یک اقرار حقوقی است که می تواند به نفع شما در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد.

نکات حقوقی بسیار مهم: بایدها و نبایدهای نگارش اظهارنامه (با مثال های کاربردی)

نگارش اظهارنامه قضایی، نیازمند دقت و آگاهی عمیق حقوقی است. هر کلمه و عبارتی که در این سند رسمی به کار می رود، می تواند دارای تبعات حقوقی باشد. بی توجهی به این نکات ممکن است نه تنها به احقاق حق کمکی نکند، بلکه موجب پیچیده تر شدن وضعیت و حتی ورود به مشکلات جدید شود.

خطر اقرار و اعتراف ناخواسته: هر کلمه می تواند علیه شما استفاده شود

یکی از مهم ترین و خطرناک ترین جنبه های نگارش اظهارنامه،

خطر اقرار است. اقرار، طبق قانون، یکی از قوی ترین دلایل اثبات دعواست. هر مطلبی که در اظهارنامه نوشته و امضاء می کنید، اقرار شما محسوب می شود و ممکن است در آینده علیه خودتان مورد استناد قرار گیرد. برای مثال، اگر در اظهارنامه بنویسید: اینجانب مبلغی را به شما بدهکارم، اما به دلیل مشکلات مالی فعلاً قادر به پرداخت نیستم، این جمله اقرار به بدهکاری است که در صورت طرح دعوا از سوی طرف مقابل، می تواند به راحتی علیه شما استفاده شود. بنابراین، باید با دقت فراوان و تنها با بیان حقایق اثبات پذیر، متن را تنظیم کرد و از هرگونه اعتراف ناخواسته پرهیز نمود.

پرهیز از تهدید، افترا و نشر اکاذیب: تبیین عواقب کیفری و نحوه صحیح بیان خواسته

نگارش اظهارنامه باید با رعایت کامل نزاکت و قوانین صورت گیرد.

پرهیز از تهدید، افترا و نشر اکاذیب امری ضروری است. تهدید، افترا (نسبت دادن جرم به دیگری) یا نشر اکاذیب (بیان مطالب کذب) ممکن است تحت شرایطی جرم تلقی شود و طرف مقابل می تواند با استناد به اظهارنامه، علیه شما شکایت کیفری مطرح کند. به عنوان مثال، به جای اینکه بنویسید: اگر پولم را ندهی، شکایت می کنم و زندانی می شوی، باید از عبارات قانونی و محترمانه استفاده کنید، مثلاً: در صورت عدم پرداخت مبلغ فوق، اینجانب ناگزیر از اقدامات قانونی جهت مطالبه حق خود در مراجع ذیصلاح خواهم بود. این عبارت اخیر، بیان قانونی حق پیگیری است و جنبه تهدید کیفری ندارد.

رعایت نزاکت و ادبیات رسمی: چرا دادگاه ممکن است از ابلاغ اظهارنامه های نامناسب خودداری کند

اظهارنامه قضایی یک ابزار رسمی است که از طریق سیستم قضایی ابلاغ می شود. بنابراین،

رعایت نزاکت و ادبیات رسمی در نگارش آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از الفاظ رکیک، توهین آمیز یا خارج از عرف قضایی، می تواند موجب شود که دفتر خدمات الکترونیک قضایی یا شعبه دادگاه، از ابلاغ اظهارنامه شما خودداری کند. لحن اظهارنامه باید محترمانه، مستند و کاملاً حقوقی باشد تا اعتبار و اثربخشی خود را حفظ کند.

جنبه استراتژیک و هوشیار کردن طرف مقابل: معایب احتمالی

ارسال اظهارنامه قضایی، همواره دارای مزایا نیست و می تواند

جنبه استراتژیک و هوشیار کننده برای طرف مقابل داشته باشد که در برخی موارد به ضرر شما تمام می شود. با ابلاغ اظهارنامه، مخاطب از قصد شما برای پیگیری حقوقی مطلع می شود و این آگاهی می تواند او را به انجام اقداماتی پیشگیرانه و گاه مخرب ترغیب کند. به عنوان مثال، اگر قصد توقیف اموال شخص بدهکار را برای وصول طلب دارید، ارسال اظهارنامه ممکن است به او فرصت دهد تا اموال خود را پنهان، منتقل یا به نام دیگری کند و این امر فرآیند توقیف اموال را بسیار دشوار یا حتی غیرممکن سازد. در چنین مواردی، شاید بهتر باشد ابتدا با طرح دادخواست و درخواست تامین خواسته، از پنهان شدن اموال جلوگیری کرد.

دقت در آدرس مخاطب: اهمیت ابلاغ صحیح و عواقب آدرس اشتباه

یکی از اصول اساسی در ابلاغ اظهارنامه،

دقت در آدرس مخاطب است. اظهارنامه باید به آدرس صحیح و معتبر فرد مورد نظر ارسال شود تا ابلاغ آن از نظر قانونی صحیح و معتبر تلقی شود. اگر آدرس اشتباه باشد و اظهارنامه به دست مخاطب نرسد، ابلاغ صورت نگرفته و در نتیجه، آثار حقوقی مورد نظر بر آن بار نخواهد شد. این موضوع می تواند فرآیند احقاق حق را به تأخیر بیندازد و نیازمند صرف هزینه و زمان مجدد برای ابلاغ صحیح باشد. سامانه ثنا، این مشکل را تا حد زیادی حل کرده است، اما صحت اطلاعات ثبت شده در ثنا نیز اهمیت بالایی دارد.

لزوم مشاوره با وکیل: تاکید بر پیچیدگی های حقوقی و جلوگیری از خطاهای پرهزینه

با توجه به تمامی نکات ذکر شده و پیچیدگی های حقوقی موجود،

لزوم مشاوره با وکیل یا کارشناس حقوقی قبل از تنظیم و ارسال اظهارنامه قضایی، بسیار حائز اهمیت است. یک وکیل متخصص می تواند شما را در انتخاب بهترین راهکار، نگارش صحیح متن اظهارنامه، پیش بینی خطرات احتمالی و جلوگیری از خطاهای پرهزینه راهنمایی کند. این مشاوره می تواند از تضییع حقوق شما جلوگیری کرده و شانس موفقیت در پرونده های حقوقی را به طرز چشمگیری افزایش دهد.

مراحل گام به گام ارسال و ثبت اظهارنامه قضایی (با جزئیات کامل)

ارسال اظهارنامه قضایی امروزه عمدتاً به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی (عدلیران) انجام می شود. با این حال، امکان مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نیز وجود دارد. در ادامه به شرح جزئیات هر دو روش می پردازیم.

پیش نیازها: ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت

قبل از هر اقدامی برای ارسال اظهارنامه الکترونیکی، ضروری است که اظهارکننده و مخاطب (در صورتی که قصد پاسخ دهی داشته باشد) در

سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) ثبت نام و احراز هویت کرده باشند. تمامی ابلاغیه های قضایی، از جمله اظهارنامه ها، به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه انجام می شود. بدون ثبت نام در ثنا، امکان ارسال یا دریافت اظهارنامه قضایی الکترونیکی وجود ندارد.

روش اول: از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی (عدلیران)

1. ورود به سامانه: ابتدا به درگاه ملی خدمات الکترونیک قضایی به آدرس

   www.adliran.ir

   مراجعه کرده و پس از ورود به بخش خدمات قضایی من با استفاده از نام کاربری و رمز عبور ثنا، وارد حساب کاربری خود شوید.

2. انتخاب گزینه ارسال اظهارنامه: در فهرست خدمات موجود، گزینه مربوط به ارسال اظهارنامه را انتخاب کنید.
3. تکمیل اطلاعات اظهارکننده و مخاطب: در این مرحله، باید مشخصات کامل خود (اظهارکننده) و مشخصات دقیق طرف مقابل (مخاطب) شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شماره تلفن (در صورت اطلاع) را وارد نمایید. صحت اطلاعات، به ویژه کد ملی و آدرس مخاطب، برای ابلاغ صحیح اظهارنامه بسیار حیاتی است.
4. نگارش متن اظهارنامه در سامانه: در قسمت مربوط به متن اظهارنامه، خواسته و اظهارات خود را به دقت و با رعایت نکات حقوقی پیشتر ذکر شده، وارد کنید. سامانه دارای یک ویرایشگر متن است که می توانید متن نهایی را در آن تایپ کنید.
5. بارگذاری مستندات و پیوست ها: اگر مدارکی برای اثبات ادعاهای خود دارید (مانند قرارداد، رسید پرداخت، فاکتور و…)، باید اسکن شده آن ها را در قالب فایل های مجاز (مانند PDF یا JPG) در قسمت پیوست ها بارگذاری نمایید. این مستندات باید با متن اظهارنامه مطابقت داشته باشند.
6. تایید نهایی و دریافت کد رهگیری: پس از تکمیل تمامی اطلاعات و اطمینان از صحت آن ها، اظهارنامه را تأیید نهایی کنید. سامانه یک کد رهگیری به شما اختصاص می دهد. این کد را برای پیگیری های بعدی نزد خود نگه دارید.
7. مراجعه به دفتر خدمات قضایی برای احراز هویت و پرداخت: پس از ثبت اولیه در سامانه، برای احراز هویت نهایی و پرداخت هزینه های مربوطه، باید با در دست داشتن کارت ملی و کد رهگیری به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمایید. متصدی دفتر، هویت شما را تأیید و پس از پرداخت الکترونیکی هزینه، اظهارنامه شما را نهایی و برای ابلاغ ارسال می کند.

روش دوم: از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

اگر به اینترنت دسترسی ندارید یا ترجیح می دهید فرآیند را حضوری انجام دهید، می توانید مستقیماً به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید:

1. مدارک لازم برای مراجعه حضوری: هنگام مراجعه به دفتر خدمات، مدارک زیر را همراه داشته باشید:
   • کارت ملی هوشمند (یا شناسنامه و کارت ملی قدیمی)
   • اطلاعات کامل اظهارکننده و مخاطب (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس دقیق، شماره تلفن)
   • اصل یا کپی مستندات و مدارکی که می خواهید به اظهارنامه پیوست کنید (مانند قراردادها، رسیدها و…)
   • متن اظهارنامه (می توانید پیش نویس آن را آماده کرده یا با کمک متصدی دفتر تنظیم کنید)
2. تکمیل فرم توسط متصدی و تایید اظهارکننده: متصدی دفتر خدمات، اطلاعات شما را در سامانه وارد کرده و متن اظهارنامه را تنظیم می کند. پس از تکمیل، متن اظهارنامه برای تأیید و امضای شما (به صورت الکترونیکی) نمایش داده می شود.
3. پرداخت هزینه و دریافت رسید: پس از تأیید نهایی، هزینه های مربوط به ثبت و ابلاغ اظهارنامه را به صورت الکترونیکی پرداخت می کنید. در نهایت، متصدی دفتر یک رسید حاوی کد رهگیری به شما تحویل می دهد.

پیگیری اظهارنامه: نحوه استعلام وضعیت ابلاغ از طریق سامانه ثنا

پس از ارسال اظهارنامه، می توانید وضعیت ابلاغ آن را از طریق

سامانه ثنا پیگیری کنید. با ورود به حساب کاربری خود در سامانه ثنا و مراجعه به بخش ابلاغیه های من، می توانید مشاهده کنید که آیا اظهارنامه شما به دست مخاطب رسیده و ابلاغ الکترونیکی آن انجام شده است یا خیر. این قابلیت به شما امکان می دهد تا از زمان دقیق اطلاع رسانی به طرف مقابل آگاه شوید و در صورت لزوم، اقدامات بعدی را برنامه ریزی کنید.

ساختار و نحوه تکمیل بخش های اصلی اظهارنامه قضایی (با راهنمایی نگارشی)

اظهارنامه قضایی دارای یک ساختار استاندارد است که باید به دقت تکمیل شود. هر بخش از این سند، اطلاعات خاصی را در بر می گیرد که اهمیت بالایی در فرآیند حقوقی دارد. رعایت اصول نگارشی و حقوقی در هر قسمت، به اثربخشی و اعتبار اظهارنامه کمک شایانی می کند.

قسمت ۱: مشخصات اظهارکننده (فرستنده)

در این بخش، اطلاعات فردی که اظهارنامه را ارسال می کند، به دقت وارد می شود. این اطلاعات شامل

نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، تاریخ تولد، شغل، نشانی دقیق پستی و شماره تلفن همراه است. تمامی این اطلاعات باید کاملاً صحیح و مطابق با مدارک شناسایی رسمی باشد. نشانی پستی برای ابلاغ های احتمالی آتی و شماره ملی برای احراز هویت قانونی اظهارکننده ضروری است.

قسمت ۲: مشخصات مخاطب (گیرنده)

این بخش به اطلاعات فرد یا افراد مقابل (گیرنده اظهارنامه) اختصاص دارد.

نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی (در صورت اطلاع)، شغل (در صورت اطلاع) و نشانی دقیق پستی مخاطب باید به طور کامل و صحیح درج شود. اهمیت صحت آدرس پستی مخاطب بی اندازه زیاد است، چرا که ابلاغ اظهارنامه به آدرس اشتباه می تواند منجر به عدم ابلاغ و عدم ترتب آثار قانونی شود. در صورت عدم اطلاع از کد ملی مخاطب، سایر اطلاعات هویتی و آدرس دقیق، برای شناسایی و ابلاغ الزامی است. اگر مخاطب دارای وکیل است، می توان اظهارنامه را به نشانی وکیل او نیز ارسال کرد.

قسمت ۳: موضوع اظهارنامه

این بخش، عنوان کلی و خلاصه ای از محتوای اظهارنامه را شامل می شود.

انتخاب یک عنوان گویا و دقیق در این قسمت بسیار مهم است. عنوان باید به گونه ای باشد که مخاطب با مطالعه آن، فوراً متوجه هدف اصلی اظهارنامه شود. از کلی گویی و عناوین مبهم پرهیز کنید.

• مثال ها:
  • مطالبه وجه و خسارات ناشی از تأخیر تأدیه
  • اعلام فسخ قرارداد اجاره و درخواست تخلیه ملک
  • درخواست ایفای تعهد قراردادی و تحویل مورد معامله
  • اخطار عدم پرداخت اقساط و مطالبه الباقی بدهی

قسمت ۴: خلاصه اظهارات (متن اصلی اظهارنامه)

این قسمت،

قلب اظهارنامه است و باید با نهایت دقت و توجه نگارش شود. در اینجا، باید تمامی جزئیات مربوط به خواسته، ادعاها، وقایع و استدلال های حقوقی به صورت واضح، مختصر و مستند بیان شود.

1. بیان واضح و مختصر وقایع به ترتیب زمانی: ابتدا به صورت خلاصه و به ترتیب تاریخ وقوع، وقایع و رویدادهای مربوطه را شرح دهید. از حاشیه رفتن و ذکر مطالب بی ارتباط خودداری کنید.
2. استناد به مستندات: تمامی ادعاها باید مستند به مدارک و دلایل کافی باشد. به شماره و تاریخ قراردادها، رسیدها، چک ها، اسناد و شهود (در صورت وجود) اشاره کنید و تأکید کنید که این مستندات به پیوست اظهارنامه ارائه شده اند. مثلاً: به موجب قرارداد شماره ۱۲۳ مورخ ۰۱/۰۵/۱۴۰۲…
3. بیان دقیق خواسته و درخواست نهایی: به صورت شفاف و بدون ابهام، آنچه را که از مخاطب می خواهید، بیان کنید. اگر مطالبه وجه است، مبلغ دقیق را ذکر کنید. اگر درخواست انجام کاری است، آن کار را به وضوح تشریح کنید. همچنین، مهلتی معقول برای انجام خواسته تعیین کنید. مثلاً: لذا ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به پرداخت مبلغ ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال اقدام فرمایید.
4. نحوه نگارش جملات حقوقی و رسمی: از ادبیات حقوقی و رسمی استفاده کنید. از اصطلاحات عامیانه یا غیررسمی پرهیز نمایید. جملات باید کوتاه، خبری و دقیق باشند تا جای هیچگونه ابهامی باقی نماند.
5. عبارات پایانی مؤثر: اظهارنامه را با عباراتی که نشان دهنده جدیت شما در پیگیری حقوقی است، به پایان برسانید، اما از تهدید مستقیم خودداری کنید.
   • مثال: بدیهی است در صورت عدم پاسخ یا عدم ایفای تعهد در مهلت مقرر، اینجانب جهت احقاق حقوق قانونی خود، ناگزیر از طرح دعوا و پیگیری موضوع از طریق مراجع قضایی ذیصلاح خواهم بود و کلیه خسارات وارده، از جمله هزینه دادرسی و حق الوکاله، بر عهده جنابعالی خواهد بود.

قسمت ۵: خلاصه جواب (بخش اختیاری برای پاسخ مخاطب)

این بخش در فرم چاپی اظهارنامه وجود دارد و

برای پاسخ احتمالی مخاطب تعبیه شده است. مخاطب می تواند در این قسمت، در صورت تمایل، پاسخ خود را به اظهارات اظهارکننده بنویسد. البته، با توجه به ابلاغ الکترونیکی، معمولاً مخاطب پاسخ خود را در یک اظهارنامه جداگانه ارسال می کند، اما این بخش همچنان در فرم های فیزیکی لحاظ می شود و کاربرد آن بیشتر در گذشته و در اظهارنامه های دست نویس بوده است.

پیوست ها: چه مدارکی را باید پیوست کرد و چگونه؟

تمامی مدارکی که در بخش خلاصه اظهارات به آن ها استناد کرده اید، باید به صورت

پیوست اظهارنامه ارائه شوند. این پیوست ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• قراردادها و توافق نامه ها
• رسیدهای پرداخت یا چک ها
• فاکتورها و صورت حساب ها
• نامه ها و مکاتبات قبلی
• کپی سند مالکیت یا اجاره نامه
• مدارک مربوط به هویت و سمت (مثلاً وکالت نامه وکیل، مدارک ثبت شرکت)

تمامی پیوست ها باید اسکن شده و در فرمت های قابل قبول (معمولاً PDF یا JPG) در سامانه بارگذاری شوند. حتماً از وضوح و خوانایی مدارک اسکن شده اطمینان حاصل کنید.

نمونه های کاربردی متن اظهارنامه قضایی برای موقعیت های رایج

برای درک بهتر نحوه نگارش اظهارنامه قضایی، ارائه چند نمونه کاربردی می تواند بسیار مفید باشد. این نمونه ها، با الهام از بریف محتوا و با رعایت اصول حقوقی تنظیم شده اند تا خواننده بتواند با ساختار و محتوای لازم آشنا شود. توجه داشته باشید که این ها صرفاً نمونه هستند و هر مورد باید با توجه به شرایط خاص خود و مشاوره حقوقی، تنظیم شود.

نمونه ۱: اظهارنامه مطالبه وجه (طلب)

این اظهارنامه برای مطالبه یک طلب مالی از شخصی که بدهکار است، کاربرد دارد.

مشخصات اظهارکننده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی، شماره تماس]
مشخصات مخاطب: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی، شماره تماس]
موضوع اظهارنامه: مطالبه وجه نقد و خسارات قانونی

متن اظهارنامه:
با سلام و احترام؛

اینجانب [نام و نام خانوادگی اظهارکننده] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [کد ملی] مقیم [نشانی دقیق] به موجب [نوع سند، مثلاً: رسید عادی / مبایعه نامه / قرارداد] مورخ [تاریخ دقیق]، مبلغ [مبلغ به عدد و حروف، مثلاً: ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (یکصد میلیون ریال)] از جنابعالی آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مخاطب] فرزند [نام پدر مخاطب] به شماره ملی [کد ملی مخاطب] مقیم [نشانی دقیق مخاطب] طلبکار می باشم.

بر اساس مفاد سند مذکور، موعد پرداخت طلب اینجانب در تاریخ [تاریخ سررسید] فرا رسیده است. علی رغم مراجعات مکرر و پیگیری های اینجانب، تاکنون از سوی جنابعالی هیچ اقدامی جهت پرداخت دین خود صورت نپذیرفته است.

لذا به موجب این اظهارنامه رسمی، به جنابعالی ابلاغ می گردد تا 
ظرف مدت ۱۰ (ده) روز کاری از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به پرداخت کامل مبلغ ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بابت اصل طلب و همچنین خسارات تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید تا زمان پرداخت کامل دین، در حق اینجانب اقدام فرمایید.

بدیهی است در صورت انقضای مهلت مقرر و عدم پرداخت دین مذکور، اینجانب جهت احقاق حقوق قانونی خود، ناگزیر از طرح دعوای حقوقی در مراجع قضایی ذیصلاح خواهم بود و کلیه هزینه ها و خسارات ناشی از این اقدام، شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت اخذ وکیل)، و خسارت تأخیر تأدیه تا زمان اجرای حکم، بر عهده جنابعالی خواهد بود.

با تشکر
[نام و نام خانوادگی اظهارکننده]
[امضاء]

پیوست ها:
۱. کپی [نوع سند، مثلاً: رسید عادی / مبایعه نامه / قرارداد] مورخ [تاریخ دقیق]

نمونه ۲: اظهارنامه درخواست تخلیه ملک (عدم پرداخت اجاره بها/انقضای مدت)

این نمونه برای مواردی است که مستأجر اجاره بها را پرداخت نکرده یا مدت اجاره به پایان رسیده و ملک را تخلیه نمی کند.

مشخصات اظهارکننده: [نام و نام خانوادگی موجر، نام پدر، کد ملی، نشانی، شماره تماس]
مشخصات مخاطب: [نام و نام خانوادگی مستأجر، نام پدر، کد ملی، نشانی، شماره تماس]
موضوع اظهارنامه: اخطار پرداخت اجاره بهای معوقه و درخواست تخلیه عین مستأجره

متن اظهارنامه:
با سلام و احترام؛

اینجانب [نام و نام خانوادگی اظهارکننده] مالک شش دانگ ملک مسکونی/تجاری واقع در [نشانی دقیق ملک مورد اجاره]، به موجب قرارداد اجاره عادی/رسمی شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد اجاره]، یک دستگاه [عنوان ملک، مثلاً: آپارتمان مسکونی / مغازه تجاری] به نشانی فوق را به جنابعالی آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مخاطب] به مدت [مدت اجاره، مثلاً: یک سال] از تاریخ [تاریخ شروع اجاره] لغایت [تاریخ پایان اجاره] به اجاره واگذار نموده ام.

مطابق بند [شماره بند مربوط به پرداخت اجاره بها] قرارداد اجاره مذکور، مقرر گردیده است که جنابعالی ماهیانه مبلغ [مبلغ اجاره بها به عدد و حروف] ریال بابت اجاره بها در ابتدای/انتهای هر ماه شمسی به اینجانب پرداخت نمایید.

متأسفانه، با وجود انقضای مدت اجاره در تاریخ [تاریخ پایان اجاره] و یا با وجود [تعداد] ماه معوقه در پرداخت اجاره بهای مربوط به ماه های [ذکر ماه ها، مثلاً: فروردین، اردیبهشت و خرداد ماه ۱۴۰۳]، تاکنون هیچ اقدامی از سوی جنابعالی جهت پرداخت اجاره بهای معوقه و یا تخلیه ملک صورت نگرفته است.

لذا به موجب این اظهارنامه، به جنابعالی 
اخطار و اتمام حجت می گردد تا ظرف مدت ۵ (پنج) روز کاری از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به پرداخت مبلغ [مجموع اجاره بهای معوقه] ریال بابت اجاره بهای معوقه و همچنین نسبت به تخلیه کامل و تحویل ملک مذکور اقدام فرمایید.

بدیهی است در صورت عدم اقدام در مهلت مقرر، اینجانب جهت مطالبه اجاره بهای معوقه، خسارات تأخیر تأدیه و همچنین صدور دستور تخلیه/طرح دعوای خلع ید، از طریق مراجع قضایی ذیصلاح اقدام خواهم نمود و کلیه خسارات و هزینه های مترتب بر آن، از جمله هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل، بر عهده جنابعالی خواهد بود.

با تشکر
[نام و نام خانوادگی موجر]
[امضاء]

پیوست ها:
۱. کپی قرارداد اجاره عادی/رسمی مورخ [تاریخ قرارداد]
۲. کپی سند مالکیت ملک

نمونه ۳: اظهارنامه اعلام فسخ قرارداد یا ایفای تعهد

این اظهارنامه برای اعلام رسمی فسخ یک قرارداد یا اعلام آمادگی برای ایفای یک تعهد خاص به کار می رود.

مشخصات اظهارکننده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی، شماره تماس]
مشخصات مخاطب: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی، شماره تماس]
موضوع اظهارنامه: اعلام فسخ قرارداد / اعلام آمادگی جهت ایفای تعهد [نوع تعهد]

متن اظهارنامه:
با سلام و احترام؛

اینجانب [نام و نام خانوادگی اظهارکننده] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [کد ملی] مقیم [نشانی دقیق] به موجب قرارداد [نوع قرارداد، مثلاً: مبایعه نامه / قرارداد مشارکت] شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ دقیق قرارداد]، با جنابعالی آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مخاطب] فرزند [نام پدر مخاطب] به شماره ملی [کد ملی مخاطب] مقیم [نشانی دقیق مخاطب]، قرارداد مذکور را منعقد نموده ام.

(یکی از دو بخش زیر را با توجه به هدف اظهارنامه انتخاب کنید و بخش دیگر را حذف کنید)

الف) در مورد اعلام فسخ قرارداد:
نظر به اینکه جنابعالی به موجب بند [شماره بند] قرارداد فوق الذکر، متعهد به [شرح دقیق تعهد نقض شده توسط مخاطب، مثلاً: پرداخت مبلغ [مبلغ] در تاریخ [تاریخ] / تحویل مورد معامله در تاریخ [تاریخ] / انجام [کار خاص]] بوده اید، اما متأسفانه تاکنون از ایفای تعهد خود سر باز زده اید و این امر موجبات [ذکر دلیل قانونی فسخ، مثلاً: خیار تخلف از شرط / خیار تأخیر ثمن / عدم تحقق شرط فاسخ] را فراهم آورده است.

لذا اینجانب به موجب این اظهارنامه، 
اعلام فسخ کامل و قطعی قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] را به جنابعالی ابلاغ می نمایم. از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، قرارداد مذکور منفسخ تلقی گردیده و فاقد هرگونه اثر حقوقی می باشد. مقتضی است ظرف مدت [مهلت، مثلاً: ۵ روز] نسبت به [اقدامات متعاقب فسخ، مثلاً: استرداد مبالغ دریافتی / تحویل مدارک و اسناد] اقدام فرمایید.

ب) در مورد اعلام آمادگی جهت ایفای تعهد:
نظر به اینکه اینجانب به موجب بند [شماره بند] قرارداد فوق الذکر، متعهد به [شرح دقیق تعهد، مثلاً: تحویل یک دستگاه خودروی [مدل خودرو] / پرداخت الباقی ثمن معامله / انجام [کار خاص]] در تاریخ [تاریخ دقیق] بوده ام و اینجانب کاملاً آماده و مایل به ایفای تعهد مذکور می باشم.

متأسفانه علی رغم آمادگی اینجانب، جنابعالی تاکنون [شرح عدم همکاری مخاطب، مثلاً: نسبت به مراجعه جهت تحویل خودرو / دریافت مبلغ / انجام اقدامات لازم جهت تکمیل تعهد] اقدام ننموده اید.

لذا به موجب این اظهارنامه رسمی، آمادگی کامل خود را جهت 
ایفای تعهد [نوع تعهد] در تاریخ [تاریخ جدید پیشنهادی] و در مکان [مکان پیشنهادی، مثلاً: دفترخانه اسناد رسمی شماره [شماره]] به اطلاع جنابعالی می رسانم.

بدیهی است در صورت عدم همکاری یا عدم اقدام جنابعالی در مهلت مقرر، اینجانب حق هرگونه اقدام قانونی جهت مطالبه خسارات وارده و یا اقدامات مقتضی دیگر را برای خود محفوظ می دارم و مسئولیت تمامی عواقب ناشی از عدم همکاری بر عهده جنابعالی خواهد بود.

با تشکر
[نام و نام خانوادگی اظهارکننده]
[امضاء]

پیوست ها:
۱. کپی قرارداد [نوع قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]
۲. کپی [سایر مدارک مرتبط، مثلاً: فیش واریزی / مدارک خودرو]

نمونه ۴: اظهارنامه عدم انجام تعهد

این اظهارنامه برای مواردی است که طرف مقابل از انجام یک تعهد مشخص خودداری کرده است.

مشخصات اظهارکننده: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی، شماره تماس]
مشخصات مخاطب: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی، شماره تماس]
موضوع اظهارنامه: اخطار عدم انجام تعهد قراردادی و درخواست جبران خسارت

متن اظهارنامه:
با سلام و احترام؛

اینجانب [نام و نام خانوادگی اظهارکننده] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [کد ملی] مقیم [نشانی دقیق] به موجب قرارداد [نوع قرارداد، مثلاً: قرارداد پیمانکاری / قرارداد خرید و فروش] شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ دقیق قرارداد]، با جنابعالی آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مخاطب] فرزند [نام پدر مخاطب] به شماره ملی [کد ملی مخاطب] مقیم [نشانی دقیق مخاطب]، قراردادی را منعقد نموده ام.

بر اساس بند [شماره بند] قرارداد مذکور، جنابعالی متعهد بوده اید که [شرح دقیق تعهد، مثلاً: تحویل کالای [نام کالا] با مشخصات [مشخصات کالا] / انجام خدمات [نوع خدمات] / ساخت و تکمیل [پروژه] در تاریخ [تاریخ سررسید تعهد] را به انجام رسانید.

متأسفانه علی رغم انقضای مهلت مقرر در قرارداد و تذکرات شفاهی اینجانب، تاکنون از سوی جنابعالی هیچ اقدامی جهت 
ایفای تعهد فوق الذکر صورت نپذیرفته است. این عدم انجام تعهد، موجب بروز خسارات قابل توجهی به اینجانب شده است که شامل [ذکر نمونه ای از خسارات، مثلاً: تأخیر در پروژه اینجانب / از دست دادن فرصت تجاری / افزایش هزینه ها] می باشد.

لذا به موجب این اظهارنامه رسمی، به جنابعالی اخطار می گردد تا 
ظرف مدت ۷ (هفت) روز کاری از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به ایفای تعهد قراردادی خود و همچنین جبران کلیه خسارات وارده به اینجانب ناشی از عدم انجام تعهد، اقدام فرمایید.

بدیهی است در صورت عدم پاسخ یا عدم انجام تعهد در مهلت مقرر، اینجانب حق طرح دعوای حقوقی و مطالبه جبران خسارات وارده (شامل اصل خسارت، خسارت تأخیر تأدیه، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل) را برای خود محفوظ می دارم و مسئولیت کلیه عواقب حقوقی ناشی از عدم انجام تعهد بر عهده جنابعالی خواهد بود.

با تشکر
[نام و نام خانوادگی اظهارکننده]
[امضاء]

پیوست ها:
۱. کپی قرارداد [نوع قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]
۲. کپی [سایر مدارک مرتبط، مثلاً: مکاتبات قبلی / برآورد خسارت]

پاسخ به اظهارنامه قضایی: بایدها و نبایدهای پاسخ دهی

دریافت اظهارنامه قضایی می تواند برای بسیاری از افراد نگران کننده باشد، اما واکنش صحیح و حقوقی به آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. پاسخ به اظهارنامه نیز خود یک فرآیند حقوقی است که باید با دقت فراوان و با در نظر گرفتن تبعات آن انجام شود.

آیا پاسخ به اظهارنامه الزامی است؟ (توضیح ماده ۱۵۷)

ماده ۱۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی بیان می دارد:

«در صورتی که اظهارنامه مشعر بر

وجه یا مال یا سندی باشد، اظهارشونده مکلف است

ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، پاسخ خود را به دفتر ابلاغ کننده تسلیم نماید.»

این ماده قانونی، صرفاً در مواردی که اظهارنامه مربوط به مطالبه وجه، مال یا سندی خاص باشد، تکلیف پاسخ دهی را ظرف مهلت ده روز تعیین کرده است. در سایر موارد، پاسخ به اظهارنامه

الزامی نیست، اما توصیه می شود. عدم پاسخ دهی می تواند در آینده به منزله پذیرش ضمنی برخی از ادعاها تلقی شود و یا حداقل، شما را از فرصت توضیح و دفاع محروم سازد.

مهلت قانونی پاسخ دهی و تبعات عدم پاسخ

همانطور که ذکر شد،

مهلت قانونی ده روزه برای پاسخ به اظهارنامه های مطالبه وجه، مال یا سند وجود دارد. در صورت عدم پاسخ در این مهلت، قانون هیچ مجازات مستقیمی را در نظر نگرفته است. با این حال، عدم پاسخ دهی در این موارد می تواند به ضرر اظهارشونده تمام شود. چرا که در صورت طرح دعوا در دادگاه، اظهارکننده می تواند به عدم پاسخ دهی شما به عنوان دلیلی بر صحت ادعای خود استناد کند. در سایر موارد (غیر از وجه، مال، سند)، مهلت قانونی خاصی برای پاسخ وجود ندارد، اما همانطور که گفته شد، پاسخ دهی به موقع توصیه می شود.

نکات مهم در تنظیم پاسخ اظهارنامه (اجتناب از اقرار، مشورت با وکیل)

پاسخ به اظهارنامه باید با همان دقت و حساسیتی تنظیم شود که خود اظهارنامه اولیه نگاشته می شود.

1. اجتناب از اقرار: مانند اظهارنامه اولیه، باید به شدت از بیان مطالبی که می تواند به عنوان اقرار علیه شما تلقی شود، پرهیز کنید. تنها به بیان واقعیات اثبات پذیر بپردازید و هرگز مطلبی را که نمی توانید ثابت کنید، تأیید نکنید.
2. مشورت با وکیل: قبل از تنظیم هرگونه پاسخ،

   مشاوره با یک وکیل دادگستری اکیداً توصیه می شود. وکیل می تواند بهترین استراتژی پاسخ دهی را تعیین کرده و از بروز خطاهای حقوقی که ممکن است در آینده برای شما گران تمام شود، جلوگیری کند.

3. بیان روشن و مستدل: پاسخ شما باید روشن، مختصر، مستدل و همراه با استناد به مدارک و قوانین باشد.
4. عدم توهین یا تهدید: حتی اگر اظهارنامه اولیه حاوی مطالب توهین آمیز یا غیرقانونی باشد، شما باید در پاسخ خود، نزاکت حقوقی را رعایت کرده و از هرگونه توهین، افترا یا تهدید متقابل خودداری کنید.

مراحل ارسال پاسخ اظهارنامه

ارسال پاسخ به اظهارنامه نیز از همان طریق

سامانه خدمات الکترونیک قضایی (عدلیران) یا

دفاتر خدمات الکترونیک قضایی امکان پذیر است. مراحل دقیقاً مشابه ارسال اظهارنامه اولیه است؛ با این تفاوت که در سامانه، شما گزینه پاسخ به اظهارنامه را انتخاب کرده و شماره اظهارنامه دریافتی را وارد می کنید تا به آن پاسخ دهید. تمامی نکات مربوط به تکمیل اطلاعات، نگارش متن، بارگذاری پیوست ها و پرداخت هزینه در اینجا نیز صدق می کند.

نتیجه گیری: گام نهایی به سوی احقاق حق

اظهارنامه قضایی، ابزاری استراتژیک و قدرتمند در نظام حقوقی ایران است که می تواند نقشی کلیدی در مطالبه حقوق، اتمام حجت و حتی پیشگیری از دعاوی طولانی مدت ایفا کند.

نحوه نوشتن اظهارنامه قضایی به گونه ای که مؤثر و بدون نقص باشد، نیازمند آگاهی کامل از جوانب قانونی، جزئیات شکلی و ظرافت های نگارشی است.

در این راهنمای جامع، تلاش شد تا از تعریف و مبنای قانونی این ابزار گرفته تا مراحل عملی ارسال و نکات حقوقی بسیار مهم آن، به صورت فنی و مرحله به مرحله توضیح داده شود. یادآوری این نکته ضروری است که با وجود تمامی راهنمایی ها، پیچیدگی های خاص هر موقعیت حقوقی، لزوم دقت فراوان و همچنین

ضرورت مشاوره با وکیل متخصص را بیش از پیش آشکار می سازد.

با بهره گیری از دانش حقوقی صحیح و رعایت تمامی نکات، می توانید از اظهارنامه قضایی به عنوان یک گام محکم و هوشمندانه در مسیر احقاق حقوق خود بهره مند شوید و از بسیاری از مشکلات و هزینه های احتمالی در آینده جلوگیری کنید.