ایا الان مهریه زندان دارد

پاسخ کوتاه و صریح به این پرسش که آیا عدم پرداخت مهریه در حال حاضر منجر به حبس می شود، «بله» است، اما این امر تحت شرایطی خاص و با رعایت سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی محقق می شود. قوانین مرتبط با مهریه، به ویژه ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، جزئیات دقیقی را در این زمینه مشخص کرده اند که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف دعوا حیاتی است. این شرایط پیچیده حقوقی نیازمند درک درست از مفاهیم قانونی مانند اعسار و تقسیط مهریه است تا بتوان از بروز مشکلات احتمالی و تبعات آن جلوگیری کرد. در ادامه، این مقاله به بررسی جامع و دقیق ابعاد مختلف این موضوع می پردازد تا ابهامات موجود برطرف شود.

مهریه، به عنوان یک دین شرعی و قانونی، حق مالی زن است که بر ذمه مرد قرار می گیرد. عدم پرداخت این دین، در شرایطی خاص، می تواند منجر به اعمال ضمانت اجرای کیفری و حبس شود. این مقاله به تفصیل توضیح می دهد که در چه مواردی امکان حبس وجود دارد، تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه چیست و چگونه هر یک از زوجین می توانند حقوق خود را پیگیری کرده یا از خود دفاع کنند.

۱. وضعیت کنونی مهریه و امکان حبس: قانون چه می گوید؟

موضوع حبس بابت عدم پرداخت مهریه همواره یکی از دغدغه های اصلی زوجین و جامعه بوده است. برخلاف تصور برخی افراد که گمان می کنند با قوانین جدید، حبس مهریه به طور کامل حذف شده است، باید گفت که این برداشت دقیق نیست. اصل بر این است که مهریه یک دین است و مرد موظف به پرداخت آن است. اگر مرد توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد اما از انجام آن خودداری کند، یا اگر توانایی مالی نداشته باشد اما دادخواست اعسار (اثبات عدم توانایی مالی) را به موقع و به درستی ارائه نکند، همچنان امکان اعمال مجازات حبس برای او وجود دارد.

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، نقش محوری در تعیین سرنوشت زندانیان مهریه ایفا می کند. این ماده قانونی، ضمانت اجرای کیفری (یعنی امکان حبس) برای مهریه را تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی محدود کرده است. این بدان معناست که اگر مهریه زن بیش از ۱۱۰ سکه باشد، مرد تنها برای ۱۱۰ سکه اول می تواند با حکم جلب و حبس مواجه شود و نسبت به مازاد آن، تنها از طریق توقیف اموال می توان اقدام کرد و حبس بابت آن بخش اعمال نمی شود.

تغییرات قانونی در سال های اخیر با هدف کاهش تعداد زندانیان مالی و حبس زدایی صورت گرفته است، اما این به معنای حذف کامل مسئولیت مرد در قبال مهریه نیست. این قوانین تلاش کرده اند تا تعادلی بین حقوق زن برای دریافت مهریه و وضعیت مالی مرد ایجاد کنند و مردانی که واقعاً توانایی پرداخت ندارند، بتوانند با ارائه دادخواست اعسار و تقسیط، از حبس جلوگیری کنند.

بنابراین، برای پاسخ به این سوال که آیا الان مهریه زندان دارد، باید گفت بله، اما با شروط و محدودیت هایی که در ادامه بیشتر به آن ها می پردازیم.

۲. قانون ۱۱۰ سکه مهریه: حد نصاب و پیامدهای حقوقی

یکی از مهمترین ابهامات در خصوص مهریه، تفسیر صحیح قانون ۱۱۰ سکه بهار آزادی است. بسیاری به اشتباه فکر می کنند که مهریه کلاً به ۱۱۰ سکه محدود شده یا بیش از آن دیگر اعتبار قانونی ندارد. این برداشت نادرست است.

تعریف حد نصاب ۱۱۰ سکه چیست؟

حد نصاب ۱۱۰ سکه بهار آزادی، سقف «ضمانت اجرای کیفری» (امکان حبس) برای عدم پرداخت مهریه است، نه سقف کلی مهریه. به این معنی که زن می تواند هر تعداد سکه که در عقدنامه قید شده است، به عنوان مهریه خود تعیین کند، اما امکان جلب و حبس مرد تنها تا میزان ۱۱۰ سکه از آن مهریه است. این قاعده در راستای سیاست کاهش زندانیان مهریه و حمایت از مردانی که توان مالی محدودی دارند، وضع شده است.

وضعیت مهریه های تا ۱۱۰ سکه

در صورتی که مهریه زن ۱۱۰ سکه یا کمتر از آن باشد، زن می تواند در صورت عدم پرداخت مهریه توسط مرد، از طریق دادگاه یا اجرای ثبت اقدام به مطالبه کند. اگر مرد با وجود تمکن مالی از پرداخت خودداری کند، یا نتواند اعسار خود را اثبات کند، زن می تواند درخواست حکم جلب مهریه و حبس مرد را داشته باشد. پس از صدور حکم و عدم پرداخت، مرد ممکن است بازداشت شود. در این موارد، دادگاه می تواند مهریه را به صورت تقسیطی تعیین کند؛ یعنی مرد موظف به پرداخت پیش پرداخت و سپس اقساط ماهانه می شود. اگر مرد اقساط تعیین شده را نیز پرداخت نکند، مجدداً امکان جلب و حبس او وجود خواهد داشت.

وضعیت مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه

برای مهریه هایی که بیش از ۱۱۰ سکه تعیین شده اند، بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها از نوع «عندالاستطاعه» محسوب می شود. به عبارت دیگر، زن تنها در صورتی می تواند این بخش از مهریه را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد و اموالی از او قابل توقیف باشد. برای این بخش از مهریه، دیگر امکان اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) وجود ندارد. مرد برای این مازاد زندانی نخواهد شد و زن تنها از طریق معرفی اموال مرد به اجرای ثبت یا دادگاه می تواند آن را وصول کند.

برای درک بهتر این موضوع، به مثال های زیر توجه کنید:

فرض کنید مهریه زنی ۲۰۰ سکه است:

• برای ۱۱۰ سکه اول، اگر مرد توانایی پرداخت نداشته و اعسار خود را ثابت نکند، امکان جلب و حبس او وجود دارد. دادگاه می تواند آن را تقسیط کند و در صورت عدم پرداخت اقساط، دوباره حکم جلب صادر شود.
• برای ۹۰ سکه باقی مانده (مازاد بر ۱۱۰ سکه)، زن تنها زمانی می تواند آن را مطالبه کند که اموالی از مرد پیدا و توقیف شود. برای این ۹۰ سکه امکان حبس مرد وجود ندارد.

قانون ۱۱۰ سکه، سقف ضمانت اجرای کیفری برای مهریه است؛ به این معنا که تنها تا این میزان، عدم پرداخت مهریه می تواند به حبس مرد منجر شود و مابقی آن تنها از طریق توقیف اموال قابل مطالبه است.

این تمایز دقیق در قوانین جاری، اهمیت زیادی در پرونده های مطالبه مهریه دارد و هم برای مردان و هم برای زنانی که درگیر این مسائل هستند، شناخت آن ضروری است.

۳. مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: تفاوت ها و تأثیر بر زندان

نوع مهریه ثبت شده در عقدنامه، نقش بسیار مهمی در روند مطالبه و پیامدهای قانونی آن، از جمله امکان حبس، ایفا می کند. مهریه به طور کلی به دو نوع اصلی «عندالمطالبه» و «عندالاستطاعه» تقسیم می شود.

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه به معنای آن است که زن می تواند به محض جاری شدن عقد و هر زمان که اراده کند، تمام یا قسمتی از مهریه خود را مطالبه کند. در این نوع مهریه، توانایی مالی مرد برای پرداخت، شرط اولیه مطالبه نیست. این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در ایران است.

• مفهوم و ویژگی ها: زن حق دارد در هر زمان و بدون نیاز به اثبات تمکن مالی مرد، مهریه خود را بخواهد.
• امکان مطالبه فوری: زن می تواند بلافاصله پس از عقد یا در هر زمان دیگر اقدام به مطالبه مهریه کند.
• شرایط حبس: در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد و مرد آن را پرداخت نکند، با رعایت سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی، امکان درخواست حکم جلب و حبس برای او وجود دارد. مرد برای دفاع از خود و جلوگیری از حبس، باید دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد و ثابت کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه مهریه را تقسیط خواهد کرد و اگر مرد اقساط را نپردازد، مجدداً امکان حبس او فراهم می شود.

مهریه عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه به معنای آن است که زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. در این حالت، بار اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن است.

• مفهوم و تفاوت ها: در این نوع مهریه، پرداخت مهریه منوط به وجود توانایی مالی در مرد است. زن باید ثابت کند که مرد دارای اموال یا دارایی هایی است که امکان پرداخت مهریه از آن ها وجود دارد.
• شرط مطالبه: مطالبه مهریه عندالاستطاعه نیازمند اثبات توانایی مالی مرد توسط زن است. زن باید اموالی را از مرد به دادگاه یا اجرای ثبت معرفی کند.
• عدم امکان حبس برای این نوع مهریه: مهمترین تفاوت مهریه عندالاستطاعه با عندالمطالبه در این است که برای مهریه عندالاستطاعه، به هیچ عنوان امکان حبس مرد وجود ندارد، حتی اگر مرد توانایی پرداخت را داشته باشد اما از آن خودداری کند. در این حالت، زن تنها می تواند از طریق توقیف اموال مرد، مهریه خود را وصول کند.

اهمیت نوع ثبت مهریه در عقدنامه در اینجا مشخص می شود. زوجین باید در زمان عقد، با آگاهی کامل از تفاوت ها و پیامدهای هر نوع، نسبت به ثبت مهریه اقدام کنند تا در آینده دچار مشکلات حقوقی و مالی پیش بینی نشده نشوند. تغییر نوع مهریه پس از عقد، معمولاً امکان پذیر نیست و هرگونه تغییر نیازمند توافق طرفین و ثبت مجدد است.

۴. راهنمای جامع برای مردان: اگر توان پرداخت مهریه را ندارید، چه کنید؟

اگر به عنوان مرد، با مطالبه مهریه از سوی همسر خود مواجه شده اید و توانایی پرداخت یکجای آن را ندارید، نگرانی از بابت حبس یک دغدغه طبیعی است. اما راه های قانونی و حقوقی مشخصی برای مدیریت این وضعیت و جلوگیری از زندان مهریه وجود دارد. آگاهی از این راهکارها می تواند به شما در اتخاذ تصمیمات صحیح کمک کند.

گام اول: ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

اعسار به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت بدهی های خود است. این مهمترین و مؤثرترین راهکار برای مردانی است که نمی توانند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کنند.

تعریف اعسار: در اصطلاح حقوقی، اعسار به وضعیتی گفته می شود که فرد قادر به پرداخت دیون خود نباشد و اموالی جز مستثنیات دین (مانند منزل مسکونی متناسب با نیاز، اثاثیه ضروری، ابزار کار) نداشته باشد.

زمان مناسب برای ارائه: بهترین زمان برای ارائه دادخواست اعسار، پس از ابلاغ اجراییه مهریه (چه از طریق دفترخانه و چه از طریق دادگاه) و قبل از صدور حکم جلب است. البته حتی پس از صدور حکم جلب یا حبس نیز امکان ارائه دادخواست اعسار وجود دارد، اما اقدام به موقع می تواند از دردسرهای بیشتر جلوگیری کند.

مدارک لازم برای اثبات اعسار: برای اثبات اعسار، شما نیاز به جمع آوری و ارائه مدارک مستدل به دادگاه دارید. این مدارک شامل:

1. شهادت شهود: معرفی حداقل دو شاهد مرد که از وضعیت مالی شما مطلع باشند و در دادگاه شهادت دهند که شما توانایی پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارید. این شهود نباید از بستگان درجه یک شما باشند و بهتر است افراد معتبر و قابل اعتماد باشند.
2. لیست کامل اموال و دارایی ها: ارائه فهرستی دقیق از تمام اموال منقول و غیرمنقول خود، اعم از ملک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار و هر دارایی دیگری که به نام شماست. باید تأکید شود که این لیست باید کاملاً واقعی و صادقانه باشد.
3. مدارک بانکی و مالی: ارائه صورت حساب های بانکی، گواهی عدم موجودی یا گردش حساب، فیش حقوقی (اگر شاغل هستید)، و هر مدرک دیگری که وضعیت مالی شما را نشان دهد.
4. مدارک مربوط به بدهی ها: در صورت داشتن بدهی های دیگر، مدارک مربوط به آن ها را نیز ارائه دهید.

نقش و اهمیت صداقت: صداقت در ارائه اطلاعات و مدارک بسیار حیاتی است. هرگونه پنهان کاری یا ارائه اطلاعات نادرست می تواند به ضرر شما تمام شود و دادگاه را متقاعد به رد درخواست اعسار کند.

گام دوم: فرآیند دادگاه و تعیین اقساط

پس از ارائه دادخواست اعسار و مدارک مربوطه، دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد:

• بررسی دادخواست اعسار توسط قاضی: قاضی پرونده با بررسی مدارک، شهادت شهود و تحقیقات لازم، نسبت به اثبات یا رد اعسار شما تصمیم گیری می کند.
• تعیین میزان پیش پرداخت و اقساط ماهانه: در صورت پذیرش اعسار، دادگاه مبلغی را به عنوان پیش پرداخت (معمولاً در صورتی که مرد توانایی پرداخت حداقل بخشی از مهریه را داشته باشد) و سپس اقساط ماهانه برای پرداخت باقی مانده مهریه تعیین می کند. این اقساط بر اساس توانایی مالی مرد و وضعیت زندگی او مشخص می شود.
• امکان تعدیل اقساط در صورت تغییر وضعیت مالی: اگر پس از تعیین اقساط، وضعیت مالی شما به طور قابل توجهی تغییر کرد (مثلاً شغل خود را از دست دادید یا هزینه های درمانی سنگینی پیدا کردید)، می توانید مجدداً دادخواست تعدیل اقساط را به دادگاه ارائه دهید تا میزان اقساط متناسب با وضعیت جدید شما بازنگری شود.

گام سوم: پیامدهای عدم پرداخت اقساط

لازم است بدانید که حتی پس از تقسیط مهریه نیز مسئولیت شما پایان نمی یابد. عدم پرداخت اقساط تعیین شده توسط دادگاه نیز، به مانند عدم پرداخت یکجای مهریه، می تواند منجر به جلب و حبس مجدد شما شود. بنابراین، پس از تقسیط، پرداخت منظم اقساط اهمیت بسیار زیادی دارد.

راهکارهای جایگزین و تکمیلی

• توافق با زوجه (صلح و سازش): همواره بهترین و انسانی ترین راهکار، رسیدن به یک توافق دوستانه با همسر است. تلاش برای صلح و سازش، حتی با واسطه گری ریش سفیدان یا مشاورین، می تواند به نتیجه ای مطلوب و کمتر تنش زا منجر شود.
• استفاده از مشاوره حقوقی: پرونده های مهریه پیچیدگی های خاص خود را دارند. مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده می تواند به شما کمک کند تا بهترین استراتژی حقوقی را در پیش بگیرید، مدارک لازم را به درستی جمع آوری کنید و از حقوق خود به بهترین شکل دفاع نمایید.

با رعایت این نکات و پیگیری های قانونی، می توان از بسیاری از تبعات نامطلوب عدم پرداخت مهریه، از جمله حبس، پیشگیری کرد.

۵. مدت زمان حبس مهریه: ابهامات و واقعیت های قانونی

یکی از سؤالات رایج در میان مردان و خانواده هایشان این است که اگر مردی بابت مهریه زندانی شود، مدت زمان این حبس چقدر خواهد بود؟ پاسخ به این سوال، برخلاف جرایم کیفری که معمولاً مدت زمان مشخصی برای حبس تعیین می شود، در مورد مهریه متفاوت و به شرایط پرونده بستگی دارد.

در قوانین مربوط به مهریه، مدت زمان مشخص و ثابتی برای حبس بابت عدم پرداخت مهریه وجود ندارد. حبس مهریه جنبه کیفری به معنای مجازات جرم ندارد، بلکه نوعی «بازداشت اجرایی» است. به این معنا که هدف از حبس، وادار کردن بدهکار به پرداخت دین خود یا اثبات عدم توانایی مالی اش (اعسار) است.

زندان مهریه تا چه زمانی ادامه دارد؟

مردی که به دلیل عدم پرداخت مهریه و عدم اثبات اعسار، یا عدم پرداخت اقساط مهریه زندانی می شود، می تواند تا زمان وقوع یکی از شرایط زیر در حبس بماند:

1. پرداخت کامل بدهی: به محض پرداخت کل مبلغ مهریه (یا حداقل ۱۱۰ سکه اول در صورت مطالبه کامل)، مرد آزاد خواهد شد.
2. اثبات اعسار و تقسیط مهریه: اگر مرد در طول مدت حبس بتواند دادخواست اعسار خود را به دادگاه ارائه و آن را اثبات کند، و دادگاه با تقسیط مهریه موافقت کند، مرد از زندان آزاد می شود. پس از آن، او موظف به پرداخت اقساط تعیین شده است.
3. توافق با زوجه: در هر مرحله ای از پرونده، اگر زن و مرد بتوانند به توافقی برای پرداخت یا بخشش مهریه برسند (مثلاً بخشیدن بخشی از مهریه در ازای آزادی مرد)، مرد می تواند آزاد شود. این توافق باید به صورت رسمی در دادگاه ثبت شود.
4. صدور حکم جدید از سوی دادگاه: در برخی موارد، ممکن است با توجه به شرایط خاص و تغییرات در وضعیت مالی مرد، دادگاه حکم جدیدی صادر کرده و منجر به آزادی او شود.

نقش و نظر قاضی در این مورد بسیار حائز اهمیت است. قاضی با بررسی تمام جوانب پرونده، از جمله توانایی مالی مرد، تعداد سکه های مهریه (با رعایت سقف ۱۱۰ سکه)، و تلاش های مرد برای اثبات اعسار، تصمیم گیری خواهد کرد. بنابراین، مدت زمان حبس برای مهریه وابسته به سیر پرونده و تصمیم مرجع قضایی است و محدود به زمان خاصی نیست و هر چه مرد زودتر نسبت به پرداخت دین یا اثبات اعسار خود اقدام کند، مدت حبس او کوتاه تر خواهد بود.

۶. راهنمای جامع برای زنان: نحوه مطالبه مهریه و مراحل قانونی

اگر به عنوان زن، قصد مطالبه مهریه خود را دارید، آگاهی از مراحل قانونی و حقوقی این فرآیند ضروری است. مطالبه مهریه می تواند از دو طریق کلی انجام شود: از طریق اجرای ثبت و یا از طریق دادگاه خانواده.

گام اول: مطالبه مهریه از طریق دفترخانه (اجرای ثبت)

اولین و اغلب سریع ترین راه برای مطالبه مهریه، اقدام از طریق دفترخانه ثبت ازدواج است.

• مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: ابتدا باید به همان دفترخانه ای که عقد ازدواج شما در آن به ثبت رسیده است، مراجعه کنید.
• درخواست صدور اجراییه: در دفترخانه، با ارائه سند ازدواج، درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح می کنید. اجراییه یک سند رسمی است که به مرد ابلاغ می شود و او را موظف به پرداخت مهریه می کند.
• ابلاغ اجراییه به مرد و مهلت ۱۰ روزه: اجراییه به نشانی مرد ابلاغ می شود و او از تاریخ ابلاغ، ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را به صورت کامل پرداخت کند.

گام دوم: توقیف اموال از طریق اجرای ثبت

اگر مرد ظرف ۱۰ روز مهلت قانونی مهریه را پرداخت نکند، شما می توانید از طریق اجرای ثبت، برای توقیف اموال او اقدام کنید. این مرحله به خصوص زمانی مفید است که شما از اموال و دارایی های مرد اطلاع دارید.

• معرفی اموال مرد به اجرای ثبت: شما می توانید هرگونه اموال منقول (مانند خودرو، موجودی حساب بانکی، سهام، حقوق و مزایا) و غیرمنقول (مانند ملک، زمین) را که به نام مرد است و از آن ها اطلاع دارید، به اجرای ثبت معرفی کنید تا توقیف شوند. اجرای ثبت می تواند از طریق استعلام از اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، اداره راهور و سازمان بورس نیز به شناسایی اموال مرد کمک کند.
• فرآیند توقیف و مزایده اموال: پس از توقیف اموال، اگر مرد همچنان مهریه را پرداخت نکند، این اموال پس از طی مراحل قانونی (کارشناسی و مزایده)، به فروش می رسند و مبلغ مهریه از محل آن به شما پرداخت خواهد شد.

گام سوم: مطالبه از طریق دادگاه خانواده

در صورتی که از طریق اجرای ثبت به مهریه خود نرسیدید (مثلاً مرد هیچ اموالی برای توقیف نداشته باشد، یا اموال موجود کافی نباشند)، می توانید از طریق دادگاه خانواده اقدام کنید.

• تنظیم دادخواست مهریه: باید با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک، دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و به دادگاه خانواده ارائه دهید.
• تشکیل جلسه دادگاه و صدور حکم: پس از ثبت دادخواست، جلسات دادگاه تشکیل شده و قاضی به پرونده رسیدگی می کند. در این مرحله، مرد می تواند دادخواست اعسار خود را مطرح کند. پس از بررسی مدارک و دفاعیات طرفین، دادگاه حکم به پرداخت مهریه (یکجا یا تقسیطی) صادر می کند.
• پیگیری حکم جلب در صورت عدم پرداخت: اگر مرد پس از صدور حکم قطعی دادگاه، مهریه را (تا سقف ۱۱۰ سکه) پرداخت نکند و اعسار او نیز پذیرفته نشود یا اقساط را نپردازد، شما می توانید درخواست حکم جلب و حبس او را از دادگاه مطالبه کنید.

آیا امکان مطالبه مهریه از پدرشوهر یا ارث وجود دارد؟

• مطالبه از پدرشوهر: اصولاً مهریه بر ذمه خود مرد است و نمی توان آن را از پدرشوهر یا سایر بستگان مطالبه کرد. مگر در شرایط بسیار خاصی که پدرشوهر یا شخص ثالث دیگری ضامن پرداخت مهریه شده باشد، که این موضوع باید به صورت رسمی و در سند ازدواج قید شده باشد.
• مطالبه از ارث: در صورت فوت مرد، مهریه زن از ترکه (ارث) او پرداخت می شود، حتی قبل از تقسیم ارث بین ورثه. در این حالت، زن می تواند با معرفی اموال متوفی، مهریه خود را از محل ارث دریافت کند.

پیگیری مطالبه مهریه، مراحل حقوقی پیچیده ای دارد و مشاوره با وکیل متخصص خانواده می تواند به شما در طی کردن صحیح این فرآیند و احقاق حقوق خود یاری رساند.

۷. رفع ابهام: آیا قانون جدید مهریه در سال ۱۴۰۳/۱۴۰۴ واقعاً تغییرات بنیادی داشته است؟

در سال های اخیر، اخبار و شایعات زیادی در مورد قانون جدید مهریه و حذف زندان مهریه به گوش می رسد که باعث سردرگمی بسیاری از افراد شده است. لازم است روشن کنیم که آیا واقعاً در سال ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ تغییرات بنیادی در قوانین مهریه ایران رخ داده است یا خیر.

در پاسخ باید گفت که عمدتاً تغییرات اساسی در قوانین مربوط به مهریه در سال های اخیر رخ نداده است. مهم ترین اصلاحات و تعیین تکلیف در این زمینه، مربوط به تصویب ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده در سال ۱۳۹۱ و همچنین بخشنامه های اجرایی متعاقب آن است که سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی را برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) مشخص کرد. پس از آن، رویه های قضایی و بخشنامه های اداری قوه قضائیه، بیشتر در جهت تثبیت و اجرای دقیق تر همان قوانین موجود و کاهش تعداد زندانیان مهریه بوده اند.

بسیاری از اخباری که با عنوان قانون جدید ۱۴۰۳ یا قانون جدید ۱۴۰۴ منتشر می شوند، بیشتر به:

• تثبیت رویه های قضایی: به این معنی که دادگاه ها و قضات بر اساس همان قوانین قبلی، اما با رویکردی ثابت تر و مشخص تر عمل می کنند.
• **بخشنامه های اجرایی: قوه قضائیه ممکن است بخشنامه هایی برای بهبود فرآیندهای اجرایی یا شفاف سازی برخی نکات صادر کند که این ها تغییر بنیادی در خود قانون نیستند.
• قوانین جزئی: گاهی تغییرات جزئی در آیین نامه ها یا دستورالعمل ها رخ می دهد که به معنای دگرگونی کلی قانون مهریه نیست.

بنابراین، اصل ۱۱۰ سکه بهار آزادی به عنوان سقف ضمانت اجرای کیفری، و مفهوم اعسار به عنوان راهکار اصلی برای مردان فاقد توان مالی، همچنان پابرجا هستند و تغییری در جوهر آن ها ایجاد نشده است. به همین دلیل، مهم است که افراد اطلاعات خود را از منابع معتبر حقوقی و قضایی کسب کنند تا دچار برداشت های نادرست و تبعات آن نشوند.

این بدان معنا نیست که قوانین کاملاً ایستا هستند، بلکه به طور کلی، تحولات مهم و بنیادی که ساختار اصلی مهریه و زندان مربوط به آن را دگرگون کند، در سال های اخیر شاهد نبوده ایم و اطلاعات موجود، بر پایه همان قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱ و رویه های جاری قضایی است.

سوالات متداول

آیا شرط زندان برای مهریه کاملاً حذف شده است؟

خیر، شرط حبس برای مهریه کاملاً حذف نشده است. امکان اعمال ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای مهریه، با رعایت سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی و در صورت عدم پرداخت از سوی مردی که تمکن مالی دارد یا اعسار خود را اثبات نکرده، همچنان وجود دارد.

حکم جلب مهریه تا چند سکه بهار آزادی قابل اجراست؟

حکم جلب مهریه و امکان حبس، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی قابل اجراست. برای مهریه مازاد بر این مقدار، امکان حبس وجود ندارد و زن باید از طریق توقیف اموال مرد اقدام کند.

اگر مرد اموالی نداشته باشد، آیا باز هم زندان می رود؟

اگر مرد واقعاً اموالی نداشته باشد و بتواند از طریق دادخواست اعسار، عدم توانایی مالی خود را به دادگاه اثبات کند، زندان نمی رود و دادگاه مهریه را تقسیط می کند. اما اگر بدون اثبات اعسار، از پرداخت خودداری کند، بله، ممکن است زندانی شود.

تفاوت اصلی اعسار و تقسیط مهریه چیست؟

اعسار، به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت یکجای دین است که نیاز به اثبات در دادگاه دارد. تقسیط مهریه، نتیجه پذیرش اعسار است که طی آن دادگاه با توجه به توانایی مالی مرد، پرداخت مهریه را به صورت پیش پرداخت و اقساط ماهانه تقسیم می کند.

آیا مهریه عندالاستطاعه می تواند منجر به زندان شود؟

خیر، مهریه عندالاستطاعه به هیچ وجه منجر به زندان نمی شود. در این نوع مهریه، مطالبه و وصول مهریه تنها منوط به اثبات توانایی مالی مرد و معرفی اموال او توسط زن است و ضمانت اجرای کیفری ندارد.

اگر زن مهریه خود را ببخشد، آیا مرد باز هم زندانی می شود؟

خیر. اگر زن به طور رسمی و قانونی مهریه خود را ببخشد (بذل مهریه)، دین مهریه از ذمه مرد ساقط می شود و دیگر دلیلی برای حبس او وجود نخواهد داشت. این بخشش باید در مراجع رسمی ثبت شود.

آیا می توان مهریه را از حقوق و مزایای مرد کسر کرد؟

بله، در صورتی که مرد شاغل باشد و حقوق و مزایای ثابتی دریافت کند، می توان با حکم دادگاه، بخشی از حقوق او را به عنوان اقساط مهریه کسر و به زن پرداخت کرد. این کسر حقوق معمولاً تا یک چهارم (ربع) حقوق و مزایای مرد است.

آیا زندان مهریه زمان مشخصی دارد؟

خیر، زندان مهریه زمان مشخص و ثابتی ندارد. مدت حبس تا زمان پرداخت بدهی، اثبات اعسار و تقسیط مهریه، یا توافق با زوجه ادامه پیدا می کند.

آیا امکان اعتراض به حکم دادگاه برای مهریه وجود دارد؟

بله، هر یک از طرفین دعوا (زن یا مرد) می توانند در مهلت های قانونی مقرر، نسبت به احکام صادره از سوی دادگاه (مانند حکم مهریه، حکم اعسار یا تقسیط) اعتراض و تجدیدنظرخواهی کنند.

مهریه، به عنوان یک حق مالی مهم برای زن، همچنان در قوانین ایران دارای ضمانت اجرایی است. امکان حبس برای عدم پرداخت مهریه، با وجود محدودیت ۱۱۰ سکه، هنوز پابرجاست و در صورت عدم اقدام صحیح و به موقع از سوی مرد برای اثبات اعسار یا عدم پرداخت اقساط، می تواند منجر به بازداشت شود. در مقابل، زنان نیز باید با آگاهی از مراحل قانونی، برای مطالبه مهریه خود اقدام کنند و در صورت لزوم، از طریق توقیف اموال یا پیگیری در دادگاه، حقوق خود را احقاق نمایند.

در هر شرایطی، چه برای مردانی که نگران تبعات مالی مهریه هستند و چه برای زنانی که قصد مطالبه آن را دارند، آگاهی کامل از قوانین و رویه های قضایی حرف اول را می زند. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تغییرات مستمر در جزئیات اجرایی قوانین، توصیه قاطع می شود که پیش از هر اقدامی، حتماً با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کنید. مشاوره های تخصصی می تواند راهنمایی های لازم را ارائه دهد و از بروز مشکلات و تصمیمات اشتباه جلوگیری کند.