برای درخواست مهریه چه باید کرد؟

برای درخواست مهریه، زن می تواند از دو طریق قانونی اصلی اقدام کند: مراجعه به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی یا طرح دعوی در دادگاه خانواده. انتخاب مسیر مناسب به شرایط فردی، نوع مهریه و وجود یا عدم وجود اموال قابل توقیف از سوی زوج بستگی دارد.

مهریه، این حق قانونی و شرعی زنان در ازدواج، یکی از مهم ترین حمایت های مالی و اجتماعی از جایگاه آنان در نظام حقوقی کشور به شمار می رود. در بسیاری از موارد، به ویژه در شرایط اختلاف یا تصمیم به جدایی، مطالبه مهریه به دغدغه ای اساسی برای زنان تبدیل می شود. آگاهی از مسیرهای قانونی، مراحل گام به گام، مدارک مورد نیاز و نکات حقوقی کلیدی برای وصول این حق مسلم، از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله به گونه ای طراحی شده است تا یک راهنمای جامع و شفاف برای شما باشد، تمامی ابهامات رایج را برطرف کند و شما را در انتخاب بهترین و مؤثرترین روش یاری رساند.

مهریه چیست و چه زمانی قابل مطالبه است؟

مهریه، مالی است که به موجب عقد ازدواج، مرد متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این مال می تواند به صورت وجه نقد، سکه، طلا، املاک، منقولات یا هر مال دیگری باشد که ارزش مالی داشته باشد و در سند ازدواج به طور رسمی قید شده است. مهریه به محض وقوع عقد، به ملکیت زن در می آید و زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند، مگر اینکه شرایط خاصی در عقدنامه ذکر شده باشد.

تعریف حقوقی و انواع مهریه

در نظام حقوقی ایران، مهریه انواع مختلفی دارد که هر کدام شرایط و زمان مطالبه خاص خود را دارا هستند:

• مهریه عندالمطالبه: این رایج ترین نوع مهریه است و به این معناست که زن هر زمان که اراده کند، می تواند مهریه خود را از همسرش طلب کند. مرد مکلف است به محض مطالبه، آن را بپردازد و زن برای دریافت این نوع مهریه نیازی به اثبات توانایی مالی همسر ندارد. بیشتر مهریه های ثبت شده در سند ازدواج از این نوع هستند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، زن زمانی می تواند آن را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی پرداخت آن را دارد. در واقع، اثبات استطاعت مالی مرد بر عهده زن است. این نوع مهریه کمتر رایج بوده و معمولاً با توافق طرفین در سند ازدواج قید می شود.
• مهرالمثل: در مواردی که مهریه در عقد نکاح تعیین نشده باشد یا مهریه تعیین شده باطل باشد (مثلاً مالیت نداشته باشد)، پس از وقوع نزدیکی و در صورت طلاق، دادگاه مهرالمثل را تعیین می کند. مهرالمثل بر اساس وضعیت اجتماعی، خانوادگی، تحصیلات و سایر خصوصیات زن و عرف منطقه مشخص می شود.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه نیز در شرایطی مطرح می شود که مهریه در عقد تعیین نشده و نزدیکی نیز صورت نگرفته باشد. در این حالت، اگر مرد زن را طلاق دهد، دادگاه با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه برای زن تعیین می کند. این مبلغ نه بر اساس وضعیت زن، بلکه بر اساس توانایی مالی مرد محاسبه می شود.

شرایط صحت مهریه برای مطالبه قانونی

برای اینکه مهریه از نظر قانونی قابل مطالبه باشد، باید دارای شرایط مشخصی باشد. این شرایط به شرح زیر است:

• معلوم و معین بودن: مهریه باید از نظر نوع، مقدار و اوصاف مشخص و معلوم باشد. مثلاً «یک کیلو طلا» یا «صد سکه بهار آزادی» معلوم است، اما «مقداری طلا» یا «چیزی که تو دوست داری» معلوم نیست و باطل است.
• قابل تملک بودن: مهریه باید مالی باشد که بتوان آن را به ملکیت زن درآورد. مثلاً هوا یا نور خورشید نمی توانند مهریه باشند.
• قانونی بودن: مهریه نباید از اموالی باشد که از نظر شرعی یا قانونی تملک و معامله آن ها ممنوع است (مانند مشروبات الکلی).
• قابلیت تسلیم: مهریه باید مالی باشد که بتوان آن را به زن تحویل داد. اگر مالی باشد که امکان تسلیم آن وجود ندارد، عقد باطل خواهد بود.
• مالیت داشتن: مهریه باید دارای ارزش مالی باشد و عرفاً به آن مال گفته شود.

اگر مهریه تعیین شده فاقد هر یک از این شرایط باشد، ممکن است باطل اعلام شود و در این صورت، بسته به شرایط، مهرالمثل به زن تعلق می گیرد.

حق حبس در مهریه

حق حبس یکی از حقوق قانونی زن است که به موجب آن، زن می تواند تا زمانی که مهریه او به طور کامل پرداخت نشده، از تمکین خاص (نزدیکی) خودداری کند، مشروط بر اینکه تمکین عام (سکونت در منزل مشترک و ایفای وظایف زناشویی) را نیز آغاز نکرده باشد. به عبارت دیگر، اگر زن هنوز زندگی مشترک را شروع نکرده باشد، می تواند به استناد حق حبس، از ایفای وظایف زناشویی خودداری کرده و مرد نیز نمی تواند او را به تمکین وادار کند. در این صورت، نفقه زن نیز بر عهده مرد خواهد بود. با این حال، به محض دریافت اولین قسط مهریه یا بخشی از آن، حق حبس ساقط می شود و زن مکلف به تمکین است. این حق صرفاً برای مهریه عندالمطالبه قابل اعمال است.

مهریه یک حق مالی است که به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، زن مالک آن می شود و هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند.

دو مسیر اصلی مطالبه مهریه: انتخاب بهترین روش برای شما

برای مطالبه مهریه، دو مسیر قانونی اصلی پیش روی زن قرار دارد: مراجعه به اداره اجرای ثبت یا طرح دعوی در دادگاه خانواده. هر یک از این روش ها مزایا، معایب و مراحل خاص خود را دارند که در ادامه به تفصیل بررسی می شوند تا بتوانید آگاهانه ترین انتخاب را داشته باشید.

مسیر اول: از طریق اداره اجرای ثبت (توصیه شده در اکثر موارد)

این مسیر، معمولاً سریع تر و کم هزینه تر از روش قضایی است و به همین دلیل در بسیاری از موارد به زنان توصیه می شود، به خصوص اگر مهریه از نوع عندالمطالبه و مشخص باشد و اطلاعاتی از اموال مرد در دسترس باشد.

مزایای مطالبه مهریه از طریق ثبت:

• سرعت بالاتر: فرآیند اجرایی در اداره ثبت معمولاً کوتاه تر از دادرسی قضایی است.
• هزینه اولیه کمتر: هزینه های اولیه دادرسی در ثبت کمتر از دادگاه است.
• عدم نیاز به دادرسی قضایی اولیه: در این روش، نیاز به تشکیل جلسات دادگاه و ارائه دفاعیات نیست و مستقیماً وارد مرحله اجرا می شود.
• امکان توقیف فوری اموال: می توان با سرعت بیشتری اموال قابل شناسایی مرد را توقیف کرد.

موارد مناسب برای این مسیر:

این روش برای مهریه هایی که به صورت سکه، وجه نقد، یا اموال مشخص و معین در سند ازدواج ثبت شده اند، بسیار مناسب است. همچنین، اگر زوجه اطلاعات دقیقی از اموال و دارایی های مرد (مانند حساب بانکی، حقوق، ملک، خودرو) در اختیار داشته باشد، این مسیر می تواند بسیار مؤثر باشد.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق ثبت:

1. مراجعه به دفترخانه ازدواج: ابتدا باید به همان دفترخانه رسمی ازدواج که عقد در آن ثبت شده است، مراجعه کنید. در صورت انحلال دفترخانه، می توانید به دفترخانه کفیل آن (که توسط کانون سردفتران معرفی می شود) مراجعه نمایید. در آنجا، تقاضای صدور اجراییه برای مهریه خود را مطرح می کنید و دفترخانه رونوشتی از سند ازدواج و تقاضانامه اجراییه را صادر می کند.
2. صدور و ابلاغ اجراییه: پس از صدور اجراییه توسط دفترخانه، این اجراییه به اداره اجرای ثبت ارسال می شود. اداره ثبت، اجراییه را به زوج ابلاغ می کند و مرد از تاریخ ابلاغ، 10 روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا اموالی را برای پرداخت معرفی نماید.
3. معرفی اموال و استعلامات: اگر مرد در مهلت 10 روزه مهریه را نپردازد، شما می توانید اموالی را که از او می شناسید (مانند حساب بانکی، خودرو، ملک) به اداره ثبت معرفی کنید تا توقیف شوند. همچنین، می توانید از اداره ثبت بخواهید تا از مراجع مختلف (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد و املاک، راهنمایی و رانندگی، سازمان بورس و اوراق بهادار) استعلام گرفته و اموال مرد را شناسایی کند. نقش شما در شناسایی اولیه اموال می تواند به سرعت فرآیند کمک شایانی کند.
4. توقیف اموال: پس از شناسایی اموال، اداره ثبت دستور توقیف آن ها را صادر می کند. این اموال می توانند شامل حساب های بانکی (به جز مبلغی که برای معیشت ضروری است)، حقوق و مزایای استخدامی (معمولاً یک سوم یا یک چهارم)، سهام، خودرو، ملک، و هر دارایی دیگری باشند که به نام مرد است.
5. ارزیابی اموال و مزایده: پس از توقیف، اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می شوند. اگر مرد همچنان مهریه را پرداخت نکند، اموال توقیف شده از طریق مزایده به فروش می رسند.
6. وصول مهریه: پس از فروش اموال، مبلغ حاصله به میزان مهریه شما از آن برداشت و به شما پرداخت می شود.

نکات کلیدی در این مسیر:

• ممنوع الخروجی: می توانید همزمان با شروع فرآیند، درخواست ممنوع الخروجی مرد را نیز از اداره ثبت داشته باشید تا نتواند از کشور خارج شود.
• محدودیت توقیف: طبق قانون، مرد تا سقف 110 سکه از مهریه عندالمطالبه را موظف به پرداخت به صورت یکجا و از محل اموال خود است. برای مازاد بر این 110 سکه، اگر مرد ادعای اعسار کند و اثبات شود که توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، دادگاه می تواند مهریه را تقسیط کند.
• تفاوت با توقیف اموال در دادگاه: در روش ثبت، امکان توقیف اموال قبل از دادرسی وجود دارد، در حالی که در دادگاه معمولاً توقیف اموال پس از صدور قرار تأمین خواسته یا حکم قطعی انجام می شود.

مسیر دوم: از طریق دادگاه خانواده

این مسیر برای مواردی مناسب است که مهریه دارای ابهاماتی است، اموالی از مرد شناسایی نشده یا زن علاوه بر مهریه، قصد مطالبه سایر حقوق مالی خود را نیز دارد.

مزایای مطالبه مهریه از طریق دادگاه:

• امکان مطالبه مهریه های خاص یا مبهم: مانند مهرالمثل یا مهریه هایی که به صورت دانگ خانه پدرشوهر تعیین شده اند و نیاز به تعیین تکلیف حقوقی دارند.
• مناسب برای موارد عدم شناسایی اموال: در این روش، دادگاه می تواند دستور استعلامات گسترده تری برای شناسایی اموال صادر کند.
• امکان درخواست همزمان سایر حقوق مالی: می توان همزمان با مهریه، مطالبه نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت و نصف دارایی (در صورت وجود شرایط) را نیز مطرح کرد.
• امکان تقسیط مهریه: دادگاه می تواند در صورت اثبات اعسار مرد، مهریه را قسط بندی کند.

موارد مناسب برای این مسیر:

• زمانی که مهریه در سند ازدواج به طور کامل ثبت نشده یا نیاز به تعیین تکلیف (مانند مهرالمثل) دارد.
• مهریه هایی که ارزش آن ها نامشخص است یا با شرایط خاصی تعیین شده اند که نیاز به تفسیر قضایی دارند.
• زمانی که زن اطلاعاتی از اموال مرد ندارد و نیاز به استعلامات قضایی برای شناسایی اموال است.
• زمانی که مسیر ثبت ناموفق بوده یا زن به هر دلیلی از آن انصراف داده و قصد اقدام مجدد دارد.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق دادگاه:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: اولین گام، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. در آنجا، باید دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و ثبت کنید. در دادخواست باید مشخصات کامل خود و همسرتان، میزان مهریه، و شرح مختصری از خواسته خود را ذکر نمایید.
2. رسیدگی در دادگاه: پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه در دادگاه خانواده ارجاع داده می شود. دادگاه جلسات دادرسی را تشکیل می دهد و طرفین (یا وکلای آن ها) باید در جلسات حاضر شده و مدارک خود را ارائه دهند. ممکن است نیاز به ارائه توضیحات و دفاعیات در خصوص مهریه و وضعیت مالی مرد باشد.
3. صدور حکم بدوی و قطعیت: پس از بررسی مدارک و شنیدن دفاعیات، دادگاه حکم بدوی را صادر می کند. این حکم می تواند ظرف 20 روز قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر و پس از آن در صورت وجود شرایط خاص، قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور باشد. زمانی که هیچ یک از طرفین اعتراض نکنند یا مراحل اعتراض به پایان برسد، حکم قطعی می شود.
4. صدور اجراییه از دادگاه و ارجاع به اجرای احکام: پس از قطعیت حکم، باید درخواست صدور اجراییه از دادگاه را مطرح کنید. دادگاه اجراییه را صادر کرده و پرونده را برای اجرا به واحد اجرای احکام دادگستری ارجاع می دهد.
5. توقیف اموال و وصول مهریه: در این مرحله، واحد اجرای احکام، با نظارت مستقیم قاضی اجرا، اقدام به شناسایی و توقیف اموال مرد می کند. این فرآیند مشابه توقیف اموال در اداره ثبت است، با این تفاوت که نظارت قضایی بیشتری بر آن اعمال می شود. پس از توقیف و فروش اموال (در صورت عدم پرداخت)، مهریه به شما پرداخت خواهد شد.

نکات کلیدی در این مسیر:

• قرار تأمین خواسته: یکی از ابزارهای مهم در این مسیر، درخواست «قرار تأمین خواسته» است. با این قرار، می توانید قبل از صدور حکم قطعی، اموال مرد را توقیف کنید تا از انتقال آن ها توسط او جلوگیری شود. این امر به ویژه زمانی اهمیت دارد که احتمال فرار دادن اموال توسط مرد وجود داشته باشد.
• نیاز به حضور در جلسات: در این روش، حضور شما یا وکیل شما در جلسات دادرسی الزامی است و باید مدارک و مستندات لازم را ارائه دهید.

مدارک لازم برای درخواست مهریه (در هر دو روش)

برای شروع فرآیند مطالبه مهریه، چه از طریق اداره ثبت و چه از طریق دادگاه، لازم است مدارک مشخصی را تهیه و ارائه کنید. دقت در تکمیل این مدارک می تواند سرعت و موفقیت پرونده شما را افزایش دهد:

• اصل سند ازدواج یا رونوشت رسمی آن: این سند مهم ترین مدرک شما برای اثبات وجود مهریه و میزان آن است. اگر اصل سند در دسترس نیست، می توانید از دفترخانه محل عقد رونوشت رسمی آن را دریافت کنید.
• شناسنامه و کارت ملی زوجه: برای احراز هویت شما به عنوان متقاضی مهریه ضروری است.
• اطلاعات هویتی زوج (کامل و دقیق): شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه و کد ملی زوج. هرچه این اطلاعات دقیق تر باشد، شناسایی و ابلاغ به زوج آسان تر خواهد بود.
• لیست و مشخصات اموال زوج (در صورت اطلاع زوجه): اگر از وجود اموال خاصی مانند ملک، خودرو، حساب بانکی یا سهام به نام همسرتان اطلاع دارید، ارائه مشخصات دقیق آن ها (مانند پلاک خودرو، شماره ثبت ملک، شماره حساب) می تواند فرآیند توقیف را تسریع بخشد.
• وکالت نامه (در صورت استفاده از وکیل): اگر قصد دارید از طریق وکیل اقدام کنید، وکالت نامه رسمی که به وکیل شما اعطا شده است، باید ارائه شود.
• سایر مدارک مرتبط با نوع مهریه: به عنوان مثال، اگر مهریه شما یک ملک خاص است، ارائه مدارک مرتبط با آن ملک می تواند مفید باشد. اگر مهریه وجه نقد است، ارائه شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی (که از طریق بانک مرکزی اعلام می شود) برای به روزرسانی آن لازم است.

هزینه های مطالبه مهریه: شفاف سازی گام به گام

فرآیند مطالبه مهریه، مانند هر اقدام حقوقی دیگری، شامل هزینه هایی است که آگاهی از آن ها برای برنامه ریزی مالی شما ضروری است. این هزینه ها بسته به مسیر انتخابی (ثبت یا دادگاه) و میزان مهریه متفاوت خواهد بود.

هزینه های قانونی

این هزینه ها شامل مبالغی است که باید به مراجع قانونی پرداخت شود:

• هزینه صدور اجراییه در دفترخانه: در مسیر ثبت، در ابتدا باید هزینه ای بابت صدور اجراییه از دفترخانه ازدواج پرداخت شود. این مبلغ معمولاً ثابت و اندک است.
• هزینه های دادرسی در دادگاه: در مسیر دادگاه، باید هزینه ای به عنوان «هزینه دادرسی» پرداخت شود که بر اساس تعرفه رسمی و متناسب با ارزش مالی مهریه محاسبه می گردد. هرچه مهریه بیشتر باشد، این هزینه نیز بیشتر خواهد بود. این هزینه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت می شود.
• هزینه های مربوط به استعلامات و توقیف اموال: برای استعلام از بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، راهنمایی و رانندگی و سایر نهادها جهت شناسایی اموال، و همچنین هزینه های مربوط به توقیف و نگهداری اموال، مبالغی باید پرداخت شود.

هزینه های متفرقه

علاوه بر هزینه های قانونی، ممکن است هزینه های دیگری نیز در طول فرآیند پیش آید:

• هزینه کارشناسی: در مواردی که مهریه از نوع خاصی است (مانند املاک، سهام، یا کالاهای خاص) و نیاز به ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری باشد، هزینه کارشناسی نیز به عهده متقاضی خواهد بود.
• حق الوکاله وکیل: اگر تصمیم به استفاده از خدمات وکیل دارید، باید حق الوکاله او را بپردازید. میزان حق الوکاله می تواند بر اساس توافق با وکیل (درصدی از مهریه، ثابت، یا مرحله ای) تعیین شود و بسته به پیچیدگی پرونده و تجربه وکیل، متغیر است. استفاده از وکیل متخصص می تواند به دلیل تسریع فرآیند و افزایش شانس موفقیت، از جنبه های مختلف به نفع شما باشد.

امکان مطالبه هزینه ها از زوج

بر اساس قانون، زن می تواند هزینه های دادرسی و اجرای حکم (مانند هزینه تمبر، کارشناسی و اجراییه) را از مرد مطالبه کند. این هزینه ها پس از صدور حکم نهایی و در مرحله اجرا، به عنوان بخشی از بدهی مرد محاسبه و از او دریافت می شود.

امکان اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی

اگر زن توانایی پرداخت هزینه های دادرسی (مانند هزینه تمبر دادخواست) را نداشته باشد، می تواند درخواست «اعسار از پرداخت هزینه دادرسی» را به دادگاه ارائه دهد. در صورت اثبات اعسار، زن از پرداخت این هزینه ها معاف می شود و این هزینه ها به صورت موقت توسط دولت تأمین و در صورت محکومیت مرد، از او اخذ خواهد شد.

سوالات پر تکرار و شرایط خاص در مطالبه مهریه:

مسیر مطالبه مهریه می تواند با ابهامات و شرایط خاصی همراه باشد. در این بخش به برخی از پرتکرارترین سوالات و شرایط ویژه پاسخ می دهیم.

اگر زوج هیچ مالی به نام خود نداشته باشد چه باید کرد؟

اگر مرد هیچ مال منقول یا غیرمنقولی به نام خود نداشته باشد، زن همچنان می تواند مهریه خود را مطالبه کند. در این صورت، مرد می تواند دعوای «اعسار از پرداخت مهریه» را مطرح کند. اگر اعسار مرد اثبات شود (یعنی ثابت شود که او واقعاً توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد)، دادگاه مهریه را برای او قسط بندی می کند. میزان اقساط توسط دادگاه و با توجه به توانایی مالی، درآمد، و وضعیت معیشتی مرد تعیین می شود. در این شرایط، حتی اگر مرد مالی نداشته باشد، زن می تواند درخواست توقیف حقوق و مزایای استخدامی یا بازنشستگی او را مطرح کند. معمولاً یک چهارم حقوق و مزایای مرد (اگر زن فرزندی نداشته باشد) یا یک سوم حقوق و مزایا (اگر زن فرزندی داشته باشد) برای پرداخت اقساط مهریه توقیف می شود تا زمانی که کل مهریه پرداخت گردد.

آیا می توان قسمتی از مهریه را به اجرا گذاشت؟

بله، زن می تواند بخشی از مهریه خود را (به عنوان مثال، 10 سکه از 100 سکه) به اجرا بگذارد. هیچ الزامی برای مطالبه تمامی مهریه به صورت یکجا وجود ندارد. این امر می تواند به مدیریت بهتر پرونده، کاهش هزینه های اولیه دادرسی (در روش دادگاه) و تمرکز بر وصول بخشی از مهریه در زمان های مورد نیاز کمک کند. در واقع، شما هر میزان از مهریه خود را که بخواهید، می توانید به اجرا بگذارید و بقیه را برای آینده یا توافقات بعدی نگه دارید.

آیا مهریه به روز می شود؟ نحوه محاسبه بهای روز سکه و وجه نقد.

بله، مهریه در اکثر موارد به روز می شود تا ارزش واقعی خود را حفظ کند. این به روزرسانی به نوع مهریه بستگی دارد:

• مهریه سکه: مهریه سکه به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود. به این معنا که اگر مهریه شما مثلاً 100 سکه بهار آزادی است، ارزش آن بر اساس قیمت روز سکه در بازار محاسبه و پرداخت خواهد شد.
• مهریه وجه نقد: مهریه وجه نقد نیز به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود. برای محاسبه بهای روز مهریه وجه نقد، از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هر ساله اعلام می شود، استفاده می گردد. دادگاه یا اداره ثبت، با استفاده از این شاخص، ارزش مهریه را از زمان عقد تا زمان پرداخت، به روزرسانی می کند. محدودیت ها برای مهریه وجه نقد ممکن است در مورد مهریه های بسیار قدیمی و با مبالغ اسمی بسیار پایین مطرح شود که البته این موضوع نیز با اعمال شاخص بانک مرکزی به روز می گردد.

تکلیف مهریه های خاص (مثل دانگ خانه پدر شوهر یا مهریه مشروط) چیست؟

مهریه های خاص که به صورت مال غیرمعین یا مشروط در سند ازدواج قید شده اند، معمولاً از طریق اداره اجرای ثبت قابل مطالبه نیستند. به عنوان مثال، اگر مهریه «یک دانگ از خانه پدر شوهر» باشد، ابتدا باید مالکیت پدرشوهر بر آن ملک اثبات شود و سپس برای تعیین ارزش آن اقدام گردد. یا مهریه هایی که مشروط به وقوع رویدادی خاص (مانند ساختن منزل توسط مرد) شده اند. در این موارد، زن باید از طریق دادگاه خانواده اقدام کند. دادگاه با بررسی شرایط و مدارک، تکلیف این نوع مهریه ها را مشخص می کند و در صورت لزوم، حکم به تعیین ارزش آن ها و سپس پرداخت صادر خواهد کرد.

اگر قبلاً از مطالبه مهریه انصراف داده باشم، می توانم دوباره اقدام کنم؟

این موضوع بستگی به تفاوت بین انصراف و گذشت از مهریه دارد.

1. انصراف از مطالبه: اگر شما صرفاً از ادامه پیگیری پرونده مهریه در اداره ثبت یا دادگاه انصراف داده باشید (مثلاً به دلیل صلح و سازش موقت)، اما به طور رسمی و کتبی از خود مهریه گذشت نکرده باشید، می توانید مجدداً برای مطالبه آن اقدام کنید. انصراف از مطالبه به معنای ساقط شدن حق مطالبه نیست.
2. گذشت از مهریه: اما اگر به طور رسمی و کتبی، در قالب یک سند رسمی یا اقرار در دادگاه، از کل مهریه یا بخشی از آن گذشت کرده باشید، امکان مطالبه مجدد آن بخش وجود نخواهد داشت. گذشت از مهریه یک عمل حقوقی لازم الاجرا و غیرقابل برگشت است. بنابراین، بررسی دقیق اسناد و نحوه انصراف قبلی برای پاسخ به این سوال بسیار حیاتی است.

آیا می توان همزمان با درخواست طلاق، مهریه را نیز مطالبه کرد؟

بله، می توان همزمان با درخواست طلاق، مهریه را نیز مطالبه کرد، اما معمولاً این دو در پرونده های جداگانه رسیدگی می شوند. یعنی شما می توانید هم دادخواست طلاق و هم دادخواست مطالبه مهریه را به صورت مجزا تنظیم و ثبت کنید. اگر طلاق از طرف زوجه و به دلایلی مانند عسر و حرج باشد، مطالبه مهریه ممکن است بر روند طلاق تأثیرگذار باشد و حتی به عنوان یک اهرم فشار برای زن عمل کند. در طلاق توافقی، مهریه یکی از موضوعاتی است که باید حتماً بر سر آن توافق حاصل شود.

اگر محل عقد با محل اقامت فعلی زوجه متفاوت باشد، مرجع صالح کدام است؟

مرجع صالح برای مطالبه مهریه بسته به روش انتخابی شما متفاوت است:

1. در مسیر ثبت: برای شروع از طریق اداره اجرای ثبت، باید به همان دفترخانه رسمی ازدواج که عقد در آن ثبت شده، مراجعه کنید. حتی اگر محل اقامت شما تغییر کرده باشد، مرجع اولیه همان دفترخانه است.
2. در مسیر دادگاه: برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه، دادگاه محل اقامت فعلی زوج یا دادگاه محل وقوع عقد صلاحیت رسیدگی دارد. زن می تواند در هر یک از این دو مرجع، دادخواست خود را مطرح کند.

مهریه از حقوق سربازی یا بیکاری قابل وصول است؟

خیر، حقوق سربازی یا مستمری بیکاری به دلیل ماهیت حمایتی و معیشتی که دارند، جزو اموال قابل توقیف برای مهریه محسوب نمی شوند. این منابع مالی صرفاً برای تأمین حداقل معیشت فرد در نظر گرفته شده اند و قانون اجازه توقیف آن ها را نمی دهد. تنها حقوق و مزایای استخدامی و بازنشستگی (به میزان یک سوم یا یک چهارم) قابل توقیف هستند.

آیا برای مطالبه مهریه، تمکین شرط است؟

خیر، برای مطالبه مهریه، تمکین زن شرط نیست. مهریه به محض جاری شدن عقد به ملکیت زن در می آید و زن هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند، حتی اگر ناشزه باشد (یعنی از وظایف زناشویی خود امتناع کرده باشد) یا حتی اگر در زندان باشد. عدم تمکین تنها باعث عدم تعلق نفقه به زن می شود، اما تأثیری بر حق او در مطالبه مهریه ندارد.

حتی در صورت عدم تمکین زن، حق او برای مطالبه مهریه ساقط نمی شود و می تواند در هر زمانی آن را پیگیری کند.

نکات حقوقی حیاتی و توصیه های کلیدی

مسیر مطالبه مهریه، گرچه قانونی و مشخص است، اما می تواند پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد. رعایت برخی نکات حقوقی و استفاده از توصیه های کلیدی می تواند به شما در این مسیر یاری رساند و شانس موفقیت شما را افزایش دهد.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص

مهم ترین توصیه در هر پرونده حقوقی، به ویژه در امور خانواده مانند مطالبه مهریه، مشاوره و استفاده از خدمات یک وکیل متخصص است. وکیل با دانش و تجربه خود می تواند:

• تسریع فرآیند: وکیل با آگاهی از رویه ها و مراحل قانونی، می تواند پرونده شما را با سرعت بیشتری پیش ببرد و از اتلاف وقت جلوگیری کند.
• جلوگیری از اشتباهات: کوچک ترین اشتباه در تنظیم دادخواست، ارائه مدارک، یا رعایت تشریفات قانونی می تواند منجر به تأخیر یا حتی رد دعوی شود. وکیل از بروز چنین خطاهایی جلوگیری می کند.
• افزایش شانس موفقیت: وکیل با تسلط بر قوانین و رویه های قضایی، بهترین استراتژی را برای پرونده شما اتخاذ کرده و شانس وصول مهریه را افزایش می دهد.
• شناسایی اموال پنهان: وکلای متخصص در شناسایی اموال پنهان مرد یا دارایی هایی که به نام دیگران زده شده اند (مانند معاملات صوری برای فرار از دین)، تجربه دارند.
• مدیریت پرونده های پیچیده: در مواردی که مهریه خاص است، مرد اعسار ادعا می کند، یا اختلافات دیگری همزمان با مهریه وجود دارد، وکیل می تواند پرونده را به بهترین شکل مدیریت کند.

شناسایی دقیق اموال زوج

قبل از هر اقدامی، تلاش کنید تا حد امکان اطلاعات کاملی از اموال همسر خود (مانند حساب های بانکی، شماره پلاک خودرو، پلاک ثبتی املاک، مشخصات سهام، حقوق و مزایای دریافتی) جمع آوری کنید. ارائه این اطلاعات به اداره ثبت یا دادگاه، فرآیند شناسایی و توقیف اموال را به شدت تسریع می کند و از طولانی شدن پرونده جلوگیری می نماید. حتی اگر اموال به نام همسر شما نیست اما می دانید به او تعلق دارد، این اطلاعات را به وکیل خود ارائه دهید تا راهکارهای قانونی لازم بررسی شود.

حفظ خونسردی و مستندسازی

موضوعات خانوادگی اغلب با بار عاطفی زیادی همراه هستند. تلاش کنید خونسردی خود را حفظ کنید و تمامی گفتگوها، توافقات، و مدارک مربوط به وضعیت مالی همسرتان را مستند کنید. پیامک ها، ایمیل ها، رسیدهای بانکی، یا حتی شهادت شهود می توانند در دادگاه به عنوان مدارک مثبته مورد استفاده قرار گیرند.

آگاهی از سایر حقوق مالی

به یاد داشته باشید که مهریه تنها حق مالی شما نیست. علاوه بر مهریه، می توانید حقوق مالی دیگری مانند نفقه (اعم از نفقه گذشته و آینده)، اجرت المثل ایام زوجیت (در صورت همکاری در امور منزل بدون قصد تبرع)، و در صورت وجود شرایط، نصف دارایی مرد (در صورت طلاق به درخواست مرد) را نیز مطالبه کنید. مشورت با وکیل می تواند شما را با تمام این حقوق آشنا کرده و برای مطالبه آن ها راهنمایی کند.

ممنوع الخروجی و ممنوع المعامله کردن زوج

زن می تواند از مراجع قانونی درخواست ممنوع الخروجی مرد را داشته باشد تا او نتواند از کشور خارج شود و اموال خود را منتقل کند. همچنین در صورتی که احتمال انتقال اموال برای فرار از دین وجود داشته باشد، می توان از طریق دادگاه درخواست «توقیف اموال قبل از صدور حکم» یا «ممنوع المعامله کردن اموال» را مطرح کرد. این ابزارها، فشار قانونی مؤثری برای وصول مهریه به شمار می روند.

عدم اصرار بر گذشت مهریه

به ویژه در مراحل اولیه اختلافات، تحت فشار قرار نگیرید و بر گذشت از مهریه اصرار نورزید. مهریه یک حق شرعی و قانونی شماست و گذشت از آن باید با آگاهی کامل و بدون هیچ فشاری صورت گیرد. در بسیاری از موارد، پیشنهاد گذشت از مهریه به عنوان یک راهکار برای سازش یا طلاق مطرح می شود، اما تصمیم نهایی در این زمینه باید کاملاً شخصی و با در نظر گرفتن منافع بلندمدت شما باشد.

---

نتیجه گیری

مطالبه مهریه، یک حق قانونی و اساسی برای زنان است که می تواند پشتوانه مالی و اجتماعی آن ها باشد. همانطور که در این راهنما به تفصیل شرح داده شد، دو مسیر اصلی برای پیگیری این حق وجود دارد: اداره اجرای ثبت و دادگاه خانواده. انتخاب بین این دو مسیر، مستلزم آگاهی کامل از مزایا و معایب هر یک، نوع مهریه، و وضعیت مالی همسر است.

مسیر ثبت، به دلیل سرعت بیشتر و هزینه های اولیه کمتر، اغلب برای مهریه های مشخص و در صورت وجود اطلاعات از اموال مرد، توصیه می شود. در مقابل، مسیر دادگاه، برای مهریه های خاص، در صورت عدم شناسایی اموال، یا زمانی که قصد مطالبه همزمان سایر حقوق مالی را دارید، مناسب تر است.

دسترسی به اطلاعات دقیق از اموال همسر، تهیه کامل مدارک، و آگاهی از تمامی جوانب حقوقی، از جمله نکات حیاتی در این فرآیند است. همچنین، توانایی مرد در پرداخت مهریه و امکان تقسیط آن در صورت اعسار، از جمله مواردی است که باید به آن توجه شود.

با درک اهمیت این حق و آگاهی از روش های قانونی مطالبه آن، می توانید گام های هوشمندانه تری بردارید. توصیه می شود همواره از مشاوره وکلای متخصص در امور خانواده بهره مند شوید تا با اتخاذ بهترین استراتژی، از حقوق خود به نحو احسن دفاع کرده و در سریع ترین زمان ممکن به نتیجه مطلوب دست یابید.