نمونه دادخواست فسخ معامله خودرو به دلیل عدم پرداخت ثمن

هنگامی که خریدار خودرو به تعهد خود مبنی بر پرداخت کامل ثمن معامله عمل نمی کند، فروشنده حق قانونی برای فسخ قرارداد دارد و می تواند با تنظیم و تقدیم دادخواست فسخ معامله خودرو به دلیل عدم پرداخت ثمن، حقوق خود را استیفا نماید.

معاملات خودرویی، مانند هر قرارداد دیگری، نیازمند پایبندی هر دو طرف به تعهداتشان است. در شرایطی که فروشنده خودرو را تحویل داده یا آماده تحویل کرده اما خریدار از پرداخت کامل بهای آن سر باز می زند، این وضعیت می تواند به مشکلات حقوقی جدی و از دست رفتن سرمایه فروشنده منجر شود. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و کاربردی، به فروشندگان محترم کمک می کند تا با جنبه های قانونی، شرایط لازم و مراحل عملی تنظیم و پیگیری یک دادخواست فسخ معامله خودرو، به دلیل عدم پرداخت ثمن، آشنا شوند. هدف ما این است که با ارائه یک نمونه دادخواست کامل و تشریح اجزای آن، مسیر قانونی را برای شما روشن و قابل فهم سازیم.

۱. درک مبانی حقوقی: فسخ معامله و خیار تأخیر ثمن در خرید و فروش خودرو

پیش از آنکه به سراغ تنظیم دادخواست برویم، لازم است با مفاهیم بنیادی حقوقی که اساس حق فسخ شما را تشکیل می دهند، آشنا شویم. درک این اصول به شما کمک می کند تا با آگاهی کامل از حقوق خود دفاع کنید.

۱.۱. فسخ قرارداد چیست و چرا نیاز به دادگاه داریم؟

فسخ قرارداد در اصطلاح حقوقی به معنای بر هم زدن و منحل کردن یک عقد لازم به اراده یکی از طرفین یا شخص ثالث است که این اراده از طریق قانون یا توافق قبلی، به او حق فسخ داده شده باشد. تفاوت اصلی فسخ با اقاله در این است که اقاله با توافق دو طرف صورت می گیرد، در حالی که فسخ یک عمل یک جانبه است. تفاوت آن با انفساخ نیز در این است که انفساخ به صورت قهری و خود به خودی و بدون اراده طرفین رخ می دهد.

در معاملات خودرو، اگر خریدار به تعهد پرداخت ثمن عمل نکند، فروشنده می تواند با استناد به شرایط قانونی یا قراردادی، حق فسخ خود را اعمال کند. اما چرا نیاز به دادگاه داریم؟ عمل حقوقی فسخ، به محض اعلام اراده ذی حق (کسی که حق فسخ دارد) واقع می شود و نیاز به حکم دادگاه ندارد. با این حال، معمولاً برای «تأیید» یا «تنفیذ» این فسخ به دادگاه مراجعه می شود. دلیل این امر، وجود اختلاف بین طرفین است. خریدار ممکن است وقوع شرایط فسخ را منکر شود یا اساساً حق فسخ فروشنده را نپذیرد. در چنین حالتی، دادگاه با بررسی مستندات و ادله، صحت وقوع فسخ و احراز شرایط آن را تأیید می کند. این حکم دادگاه، سند لازم برای بازگرداندن وضعیت به حالت پیش از معامله و استیفای حقوق فروشنده خواهد بود.

۱.۲. خیار تأخیر ثمن به زبان ساده

یکی از مهم ترین و رایج ترین دلایل قانونی که به فروشنده حق فسخ قرارداد را می دهد، «خیار تأخیر ثمن» است. این حق در ماده ۴۰۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران پیش بینی شده و به زبان ساده به این معناست که اگر پس از گذشت سه روز از تاریخ معامله، خریدار بهای کامل خودرو (ثمن) را نپرداخته باشد و فروشنده نیز خودرو را تحویل نداده باشد، فروشنده می تواند معامله را فسخ کند.

شرایط دقیق اعمال خیار تأخیر ثمن (موضوع ماده ۴۰۲ قانون مدنی):

1. مختص فروشنده بودن: این خیار فقط برای بایع (فروشنده) قابل اعمال است و خریدار نمی تواند به استناد آن، قرارداد را فسخ کند.
2. مبیع (مورد معامله) عین معین باشد: خودرو باید یک مال مشخص و معین باشد، نه یک مال کلی که هنوز مصداق خارجی پیدا نکرده است. به عنوان مثال، اگر قرارداد خرید یک خودروی پراید مدل ۱۴۰۲ بدون ذکر شماره شاسی یا پلاک باشد، مبیع کلی است. اما اگر خودروی پراید مدل ۱۴۰۲ با شماره پلاک انتظامی ایران ۸۸-۱۲۳ ب ۴۵ باشد، عین معین تلقی می شود.
3. عدم تعیین اجل برای پرداخت ثمن: در قرارداد نباید مهلت یا موعدی برای پرداخت کامل ثمن تعیین شده باشد. اگر مهلتی مقرر شده باشد، تا پایان آن مهلت، خیار تأخیر ثمن قابل اعمال نیست و فروشنده باید به دنبال دلایل دیگری برای فسخ (مانند خیار شرط) باشد.
4. عدم تسلیم خودرو توسط فروشنده: فروشنده نباید خودرو را به خریدار تحویل داده باشد. اگر خودرو تسلیم شده باشد، خیار تأخیر ثمن ساقط می شود. (ماده ۴۰۴ قانون مدنی)
5. عدم پرداخت کامل ثمن توسط خریدار: خریدار باید از پرداخت تمامی بهای خودرو خودداری کرده باشد. حتی اگر بخشی از ثمن پرداخت شده باشد، خیار تأخیر ثمن همچنان باقی است. (ماده ۴۰۷ قانون مدنی)
6. سپری شدن سه روز از تاریخ معامله: شرط اصلی این خیار، گذشت سه روز کامل از تاریخ انعقاد بیع است. در این سه روز، فروشنده حق فسخ ندارد، مگر در موارد خاص مانند کالاهای فاسدشدنی (ماده ۴۰۹ قانون مدنی).

بسیار حائز اهمیت است که مطابق ماده ۴۰۳ قانون مدنی، اگر فروشنده به هر نحوی از انحا مطالبه ثمن نماید و به قرائن معلوم گردد که مقصود وی التزام به بیع بوده است (مثلاً اظهارنامه ای برای مطالبه ثمن ارسال کند)، خیار تأخیر ثمن عملاً ساقط شده و دیگر حق فسخ نخواهد داشت.

۱.۳. نقش شروط ضمن عقد در حق فسخ

علاوه بر خیارات قانونی مانند خیار تأخیر ثمن، طرفین قرارداد می توانند با گنجاندن شروطی در متن مبایعه نامه، حق فسخ را برای خود ایجاد یا توسعه دهند. این شروط، که به آن ها «شروط ضمن عقد» گفته می شود، می توانند بسیار قدرتمند باشند و گاهی اوقات مسیر فسخ را ساده تر می کنند.

شرط صریح فسخ (مثلاً به دلیل برگشت چک یا عدم پرداخت در موعد):

یکی از رایج ترین شروط فسخ، شرطی است که در آن صراحتاً قید می شود در صورت عدم انجام فلان تعهد (مانند عدم پرداخت ثمن در موعد مقرر، یا برگشت خوردن چک های صادره)، طرف دیگر حق فسخ قرارداد را خواهد داشت. مثلاً در قرارداد قید شود: چنانچه هر یک از چک های صادره بابت ثمن معامله در سررسید خود به هر دلیل برگشت بخورد، فروشنده حق فسخ یک جانبه معامله را خواهد داشت.

تفاوت با خیار تأخیر ثمن و مزایای وجود شرط فسخ:

• انعطاف پذیری بیشتر: شروط ضمن عقد می توانند فراتر از خیارات قانونی باشند. مثلاً می توانید شرط کنید که حتی با تسلیم خودرو یا پس از مدت سه روز، در صورت عدم پرداخت ثمن، حق فسخ داشته باشید.
• عدم نیاز به اثبات شرایط پیچیده: در خیار شرط، کافی است صرفاً تخلف از شرط ثابت شود تا حق فسخ محقق گردد. برخلاف خیار تأخیر ثمن که نیاز به اثبات عدم تسلیم مبیع، عدم تعیین اجل و گذشت سه روز دارد.
• اولویت با اراده طرفین: در روابط قراردادی، اراده طرفین بر قواعد عمومی قانونی ارجحیت دارد، مگر اینکه خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد. بنابراین، شروط فسخ معتبر و لازم الاجرا هستند.

وجود چنین شروطی، روند اثبات حق فسخ در دادگاه را تسهیل می کند، زیرا نیازی به استناد به ماده ۴۰۲ قانون مدنی و اثبات تمام شرایط آن نیست و تنها اثبات تخلف از شرط کفایت می کند. لذا توصیه می شود همیشه در تنظیم قراردادها، به دقت شروط مربوط به پرداخت ثمن و حق فسخ را لحاظ کنید.

۲. پیش از دادخواست: اقدامات ضروری و جمع آوری مستندات

موفقیت در یک دعوای حقوقی، به میزان زیادی به جمع آوری دقیق و کامل مستندات و انجام اقدامات اولیه صحیح بستگی دارد. قبل از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست، لازم است مراحل زیر را با دقت طی کنید.

۲.۱. مدارک مورد نیاز برای فسخ معامله خودرو:

تهیه این مدارک به صورت منظم و آماده، روند دادرسی شما را تسریع خواهد کرد. این اسناد، دلایل و منضمات دادخواست شما را تشکیل می دهند:

• مبایعه نامه یا قولنامه خودرو: نسخه اصلی یا کپی مصدق (برابر اصل شده) قرارداد خرید و فروش خودرو که بین شما و خریدار منعقد شده است. این سند، شالوده اصلی دعوای شماست و تمامی شرایط معامله، از جمله نحوه پرداخت ثمن، در آن ذکر شده است.
• مدارک شناسایی خواهان و خوانده: تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه فروشنده (خواهان) و در صورت امکان، خریدار (خوانده).
• اسناد مالکیت خودرو: تصویر مصدق کارت ماشین، سند سبز (برگ انتقال مالکیت صادر شده توسط ناجا) و برگ کمپانی (در صورت وجود و لزوم). این اسناد، مالکیت شما را بر خودرو پیش از معامله اثبات می کنند.
• مدارک اثبات عدم پرداخت ثمن:
  • چک های برگشتی: اصل یا تصویر مصدق چک های دریافتی از خریدار که برگشت خورده اند، به همراه گواهی عدم پرداخت صادره از بانک محال علیه. این گواهی به وضوح نشان می دهد که خریدار به تعهد پرداخت خود عمل نکرده است.
  • رسید بانکی یا هر مدرک دیگر: در صورتی که پرداخت ثمن از طریق حواله بانکی یا شیوه های دیگر بوده و مدرکی دال بر عدم وصول آن وجود دارد، ارائه آن ضروری است.
  • شهادت شهود: در مواردی که پرداخت ها به صورت نقدی بوده و مدرک کتبی وجود ندارد، شهادت شهود می تواند نقش مهمی ایفا کند. (در این صورت، مشخصات و آدرس شهود را جهت ارائه به دادگاه آماده کنید.)
• مدارک مربوط به ارسال اظهارنامه (در صورت ارسال): تصویر مصدق اظهارنامه ارسالی به خریدار به همراه ابلاغیه آن که نشان می دهد فسخ معامله به صورت رسمی به وی اعلام شده است.
• دلایل اثبات عدم تسلیم خودرو توسط فروشنده: (در صورت استناد به خیار تأخیر ثمن) این مورد ممکن است نیازمند شهادت شهود یا اقرار خریدار باشد. در بسیاری از موارد، خود فروشنده خودرو را تحویل نداده تا در صورت عدم پرداخت ثمن، بتواند حق فسخ خود را اعمال کند.

۲.۲. اهمیت و نحوه تنظیم و ارسال اظهارنامه رسمی

قبل از طرح دادخواست فسخ، توصیه می شود که یک اظهارنامه رسمی برای خریدار ارسال کنید. این اقدام، یک گام حقوقی مهم و هوشمندانه است که فواید متعددی دارد و در برخی موارد می تواند برای اعمال حق فسخ شما بسیار تعیین کننده باشد.

چرا باید اظهارنامه ارسال کنیم؟ (اعلام اراده فسخ و اتمام حجت):

• اعلام رسمی اراده فسخ: ارسال اظهارنامه به خریدار، به صورت رسمی و مستند، اراده شما را مبنی بر فسخ معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن به وی ابلاغ می کند. این سند می تواند به عنوان دلیلی قاطع در دادگاه مطرح شود که شما به موقع و به شیوه صحیح، فسخ را اعلام کرده اید.
• اتمام حجت با خریدار: اظهارنامه فرصتی رسمی به خریدار می دهد تا به تعهد خود عمل کند یا برای حل و فصل موضوع پیش قدم شود. این اقدام، نشان دهنده حسن نیت شما و اتمام حجت قانونی است.
• پیش شرط برخی دعاوی: در برخی موارد، دادگاه ها ارسال اظهارنامه را به عنوان گامی منطقی و ضروری پیش از طرح دعوا تلقی می کنند.

نمونه عبارات کلیدی در متن اظهارنامه برای اعلام فسخ معامله خودرو:

متن اظهارنامه باید کوتاه، صریح و بدون ابهام باشد و تمامی نکات مهم را در بر گیرد. عبارات زیر می توانند به شما در تنظیم آن کمک کنند:

احتراماً به استحضار می رساند: به موجب مبایعه نامه شماره [...] مورخ [...]، اینجانب یک دستگاه خودروی [نوع خودرو و مدل] به شماره پلاک انتظامی [...] را به جنابعالی فروخته ام. علی رغم تعهد صریح شما در پرداخت کامل ثمن معامله به مبلغ [...] ریال در موعد مقرر [یا: به موجب چک شماره [...] مورخ [...] عهده بانک [...] که برگشت خورده است]، متأسفانه تاکنون از ایفای تعهد خود مبنی بر پرداخت ثمن خودداری نموده اید.
نظر به عدم پرداخت ثمن معامله و احراز شرایط قانونی (یا: به دلیل تخلف از شرط صریح فسخ مندرج در بند [...] مبایعه نامه)، اینجانب به موجب این اظهارنامه، مراتب فسخ یک جانبه معامله فوق الذکر را به جنابعالی اعلام می نمایم. لذا مقتضی است حداکثر ظرف مهلت [...] روز از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به [مثلاً: استرداد مدارک مربوط به خودرو] اقدام نمایید. در غیر این صورت، از طریق مراجع قضایی اقدام قانونی صورت خواهد گرفت.

مراحل ارسال اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:

1. مراجعه به دفتر خدمات قضایی: با مدارک شناسایی و اطلاعات قرارداد و خریدار، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.
2. تنظیم متن اظهارنامه: متن اظهارنامه را که از پیش آماده کرده اید، به مسئول مربوطه تحویل دهید تا در سیستم ثبت شود. دقت کنید که مشخصات شما (خواهان) و خریدار (خوانده) به درستی وارد شود.
3. پرداخت هزینه: هزینه مربوط به ثبت و ارسال اظهارنامه را پرداخت کنید.
4. دریافت کد رهگیری: پس از ثبت، یک کد رهگیری به شما داده می شود که می توانید از طریق سامانه ثنا، وضعیت ابلاغ اظهارنامه خود را پیگیری کنید. ابلاغ اظهارنامه به خریدار، به معنای رسیدن آن به اطلاع وی و اتمام حجت است.

۳. گام به گام با دادخواست: تنظیم و ثبت دعوای فسخ معامله خودرو

پس از جمع آوری مدارک و ارسال اظهارنامه (در صورت لزوم)، نوبت به تنظیم و ثبت دادخواست در مراجع قضایی می رسد. این بخش، قلب دعوای حقوقی شماست و دقت در تنظیم آن، نقش حیاتی در موفقیت پرونده دارد.

۳.۱. خواسته صحیح در دادخواست: تأیید فسخ یا تنفیذ فسخ؟

انتخاب خواسته صحیح در ستون خواسته دادخواست از اهمیت بالایی برخوردار است. همانطور که پیشتر اشاره شد، عمل فسخ، یک عمل حقوقی یک جانبه است و به محض اعلام اراده ذی حق (کسی که حق فسخ دارد) واقع می شود و نیازی به حکم دادگاه ندارد. بنابراین، در چنین مواردی، خواسته شما در دادگاه نباید فسخ قرارداد باشد؛ زیرا دادگاه قرارداد را فسخ نمی کند، بلکه صرفاً وقوع فسخی را که شما قبلاً اعلام کرده اید، تأیید یا تنفیذ می کند.

• تأیید فسخ: این عبارت زمانی به کار می رود که شما قبلاً اراده خود مبنی بر فسخ را به طرف مقابل اعلام کرده باشید (مثلاً با ارسال اظهارنامه) و اکنون از دادگاه می خواهید که وقوع این فسخ را به رسمیت شناخته و تأیید کند. این خواسته رایج تر و از نظر حقوقی دقیق تر است.
• تنفیذ فسخ: این عبارت نیز مشابه تأیید فسخ است و به معنای اجرای قانونی و حقوقی فسخی است که قبلاً انجام شده است. در عمل، این دو واژه در این مورد خاص، اغلب به جای یکدیگر به کار می روند و تفاوت ماهوی زیادی در نتیجه دادرسی ندارند.

توصیه: عموماً استفاده از صدور حکم بر تأیید فسخ معامله… توصیه می شود، زیرا دقیقاً بیانگر عملکرد دادگاه در این گونه دعاوی است. در کنار آن، می توانید خواسته اعاده وضع به حالت سابق (بازگرداندن خودرو به فروشنده و در صورت لزوم استرداد وجوه پرداختی) و مطالبه خسارات دادرسی را نیز ذکر کنید.

۳.۲. دادگاه صالح برای رسیدگی به پرونده

تعیین دادگاه صالح، یعنی دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به پرونده شما را دارد، بسیار مهم است. اگر دادخواست به دادگاه غیرصالح ارائه شود، پرونده با قرار عدم صلاحیت به دادگاه صالح ارسال خواهد شد که موجب تأخیر در روند رسیدگی می شود. در دعاوی مربوط به فسخ معامله خودرو، دادگاه صالح معمولاً یکی از دو حالت زیر است:

• دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده: اصل بر این است که دعوا در محل اقامت خوانده (خریدار) اقامه شود. اگر خریدار در تهران ساکن است، دادخواست به دادگاه عمومی حقوقی تهران ارسال می شود.
• دادگاه عمومی حقوقی محل انعقاد قرارداد: در دعاوی ناشی از عقود و قراردادها، علاوه بر محل اقامت خوانده، دادگاه محل وقوع عقد (یعنی جایی که مبایعه نامه خودرو امضا شده) نیز صلاحیت رسیدگی دارد. انتخاب بین این دو، به اختیار خواهان (فروشنده) است.

برای سهولت، معمولاً فروشنده دادگاه عمومی حقوقی نزدیک به محل سکونت خود یا محل انعقاد قرارداد را انتخاب می کند.

۳.۳. تشریح دقیق بخش های دادخواست فسخ معامله خودرو

یک دادخواست حقوقی از بخش های مشخصی تشکیل شده که باید با دقت و اطلاعات کامل تکمیل شوند. در اینجا، هر بخش را با تأکید بر جزئیات مربوط به معامله خودرو تشریح می کنیم:

• خواهان:

  در این قسمت، مشخصات کامل فروشنده (شما) به عنوان خواهان دعوا وارد می شود:

  • نام و نام خانوادگی کامل.
  • کد ملی.
  • نشانی دقیق و کامل (شامل استان، شهر، خیابان، کوچه، پلاک، واحد).
  • شماره تماس (ترجیحاً شماره ای که به سامانه ثنا متصل است).
• خوانده:

  مشخصات کامل خریدار به عنوان خوانده دعوا وارد می شود:

  • نام و نام خانوادگی کامل.
  • کد ملی.
  • نشانی دقیق و کامل (همانند خواهان).
  • شماره تماس (در صورت اطلاع).
• وکیل/نماینده قانونی:

  در صورتی که از طریق وکیل اقدام می کنید، اطلاعات کامل وکیل در این بخش درج می شود:

  • نام و نام خانوادگی وکیل.
  • شماره پروانه وکالت.
  • نشانی دفتر و شماره تماس وکیل.
• خواسته:

  این بخش، مهم ترین قسمت دادخواست است و باید به صورت واضح، دقیق و با ذکر جزئیات کامل خودرو و مبلغ ثمن تنظیم شود. خواسته باید شامل تمام مواردی باشد که از دادگاه تقاضا دارید.

  مثال خواسته: صدور حکم بر تأیید فسخ معامله یک دستگاه خودروی [نوع خودرو و مدل، مثال: پژو پارس 1.8 مدل 1401] به شماره پلاک انتظامی [شماره پلاک کامل، مثال: ایران 55-123 ب 45] و شماره شاسی [شماره شاسی کامل، مثال: NACxxxxxxxxxxxxxxx] و شماره موتور [شماره موتور کامل، مثال: LFXxxxxxxxx] موضوع مبایعه نامه عادی مورخ [تاریخ دقیق روز، ماه، سال مبایعه نامه] مقوم به [مبلغ کل ثمن معامله به عدد و حروف به ریال] به دلیل عدم پرداخت ثمن، به انضمام اعاده وضع به حالت سابق (بازگرداندن خودرو به خواهان) و نیز مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و…).

• دلایل و منضمات:

  در این قسمت، لیست دقیق تمامی مدارکی که در بخش ۲.۱ آماده کرده اید، به ترتیب و با جزئیات ذکر می شود:

  1. تصویر مصدق مبایعه نامه/قولنامه شماره […] مورخ […].
  2. تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.
  3. تصویر مصدق اظهارنامه شماره […] مورخ […] با موضوع اعلام فسخ (در صورت ارسال).
  4. تصویر مصدق چک/چک های برگشتی شماره […] مورخ […] به مبلغ […] ریال به همراه گواهینامه عدم پرداخت مربوطه از بانک […]. (در صورت عدم پرداخت نقدی یا از طریق دیگری، مدارک مثبته مربوطه).
  5. تصویر مصدق برگ سبز (سند مالکیت خودرو) و کارت خودرو.
  6. (در صورت نیاز و وجود) شهادت نامه شهود با ذکر مشخصات کامل.
  7. (در صورت لزوم) درخواست استعلام از اداره راهنمایی و رانندگی در خصوص وضعیت پلاک و نقل و انتقال.
• شرح دادخواست:

  این بخش، متن اصلی و روایی دادخواست است که در آن، ماجرای معامله، چگونگی عدم پرداخت ثمن و استناد شما به حق فسخ، به صورت کامل و مستدل شرح داده می شود. این شرح باید منطقی، روشن و مستند به مدارک باشد:

  • تاریخ و چگونگی انعقاد مبایعه نامه خودرو: توضیح دهید که در چه تاریخ و مکانی، چگونه معامله خودرو (با ذکر مشخصات کامل خودرو) صورت گرفته و بین چه کسانی منعقد شده است.
  • تعهدات خریدار در خصوص پرداخت ثمن و نحوه آن: به بند یا بندهای مربوط به نحوه پرداخت ثمن در مبایعه نامه اشاره کنید (مثال: مقرر شد مبلغ X نقداً و مبلغ Y طی چک…).
  • شرح کامل عدم ایفای تعهد توسط خریدار: به وضوح بیان کنید که چگونه خریدار به تعهدات خود عمل نکرده است (مثال: چک ها در تاریخ سررسید برگشت خورده اند، یا از پرداخت نقدی امتناع کرده است). جزئیات هرچه دقیق تر باشد، بهتر است.
  • استناد به ماده قانونی یا شرط صریح فسخ: به دلیل اصلی فسخ خود اشاره کنید. اگر از خیار تأخیر ثمن استفاده می کنید، به ماده ۴۰۲ قانون مدنی و شرایط احراز آن استناد کنید. اگر در قرارداد شرط صریح فسخ داشته اید، به بند مربوطه در مبایعه نامه اشاره کنید.
  • ذکر ارسال اظهارنامه و اعلام فسخ: اگر اظهارنامه ارسال کرده اید، تاریخ و شماره آن را ذکر کرده و بیان کنید که به موجب آن، فسخ معامله را به خوانده اعلام نموده اید.
  • درخواست تأیید فسخ و اعاده وضع به حالت قبل از معامله: صراحتاً درخواست کنید که دادگاه، فسخ انجام شده را تأیید و دستور اعاده وضع به حالت قبل (بازگرداندن خودرو به شما و در صورت لزوم، پس گرفتن مبالغ پرداخت شده) را صادر کند.
  • درخواست مطالبه کلیه خسارات دادرسی: در پایان، درخواست کنید که تمامی هزینه هایی که بابت پیگیری پرونده متقبل شده اید (مانند هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و…) از خوانده مطالبه شود.

۴. نمونه کامل دادخواست فسخ معامله خودرو به دلیل عدم پرداخت ثمن

در ادامه، یک نمونه دادخواست جامع و کامل ارائه می شود که می توانید با جایگزین کردن اطلاعات مربوط به پرونده خود، از آن استفاده کنید. این نمونه تمامی بخش های تشریح شده را شامل می شود و به جزئیات مربوط به معامله خودرو توجه ویژه ای دارد.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل اقامت خوانده یا محل انعقاد قرارداد]

با سلام و احترام،

خواهان:
  نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی فروشنده]
  کد ملی: [کد ملی فروشنده]
  نشانی: [آدرس کامل و دقیق فروشنده شامل: استان، شهر، خیابان، کوچه، پلاک، واحد]
  شماره تماس: [شماره تماس فروشنده]

خوانده:
  نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خریدار]
  کد ملی: [کد ملی خریدار]
  نشانی: [آدرس کامل و دقیق خریدار شامل: استان، شهر، خیابان، کوچه، پلاک، واحد]
  شماره تماس: [شماره تماس خریدار - در صورت اطلاع]

وکیل/نماینده قانونی: [در صورت وجود: نام و نام خانوادگی وکیل، شماره پروانه، نشانی دفتر و شماره تماس]

خواسته:
  صدور حکم بر تأیید فسخ معامله یک دستگاه خودروی [نوع خودرو و مدل، مثال: پژو پارس 1.8 مدل 1401] با شماره پلاک انتظامی [شماره پلاک کامل، مثال: ایران 55-123 ب 45] و شماره شاسی [شماره شاسی کامل، مثال: NACxxxxxxxxxxxxxxx] و شماره موتور [شماره موتور کامل، مثال: LFXxxxxxxxx] موضوع مبایعه نامه عادی شماره [شماره قرارداد یا تاریخ آن - در صورت وجود شماره] مورخ [تاریخ دقیق روز، ماه، سال مبایعه نامه] مقوم به [مبلغ ثمن کل معامله به عدد و حروف به ریال، مثال: ده میلیارد ریال] به دلیل عدم پرداخت ثمن، به انضمام اعاده وضع به حالت سابق (بازگرداندن خودرو به خواهان) و نیز مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و...).

دلایل و منضمات:
  ۱. تصویر مصدق مبایعه نامه عادی شماره [شماره قرارداد یا تاریخ آن] مورخ [تاریخ مبایعه نامه].
  ۲. تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.
  ۳. تصویر مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ ارسال اظهارنامه] با موضوع اعلام فسخ (در صورت ارسال).
  ۴. تصویر مصدق [چک/چک های] برگشتی شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ سررسید چک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال و گواهینامه عدم پرداخت مربوطه از بانک [نام بانک]. (در صورت عدم پرداخت نقدی یا از طریق دیگری، مدارک مثبته مربوطه از قبیل شهادت نامه شهود).
  ۵. تصویر مصدق برگ سبز (سند مالکیت خودرو) و کارت خودرو متعلق به خواهان.
  ۶. [در صورت نیاز و وجود: شهادت نامه شهود با ذکر مشخصات کامل].
  ۷. [در صورت لزوم: درخواست استعلام از اداره راهنمایی و رانندگی در خصوص وضعیت پلاک و نقل و انتقال خودرو].

شرح دادخواست:
  با احترام، به استحضار عالی می رساند:
  ۱. اینجانب خواهان، به موجب مبایعه نامه عادی منعقد شده در تاریخ [تاریخ دقیق مبایعه نامه] در [محل انعقاد قرارداد، مثال: دفتر املاک یا نمایشگاه خودرو]، یک دستگاه خودروی [نوع خودرو و مدل] به شماره پلاک انتظامی [شماره پلاک کامل]، شماره شاسی [شماره شاسی کامل] و شماره موتور [شماره موتور کامل] را به خوانده محترم آقای/خانم [نام خوانده] به مبلغ کل [مبلغ ثمن کل معامله به ریال] فروخته ام.
  ۲. مطابق بند [شماره بند مربوط به نحوه پرداخت] مبایعه نامه فوق الذکر، مقرر گردید که خوانده محترم ثمن معامله را به شرح ذیل پرداخت نماید: [شرح دقیق نحوه پرداخت، مثال: مبلغ X ریال نقداً در زمان عقد و الباقی مبلغ Y ریال طی یک فقره چک به شماره [...] مورخ [...] عهده بانک [...]] که مدارک آن به پیوست تقدیم می گردد.
  ۳. متأسفانه خوانده محترم علیرغم تعهدات قراردادی و با وجود سررسید شدن موعد پرداخت، از پرداخت الباقی ثمن معامله به مبلغ [مبلغ پرداخت نشده به ریال] امتناع ورزیده و [شرح عدم پرداخت، مثال: چک فوق الذکر در تاریخ سررسید برگشت خورده و گواهینامه عدم پرداخت آن از بانک [...] به پیوست تقدیم می گردد. همچنین با گذشت بیش از سه روز از تاریخ معامله، مبیع (خودرو) نیز به خوانده تسلیم نگردیده و ثمن نیز پرداخت نشده است و لذا شرایط خیار تأخیر ثمن محقق است].
  ۴. نظر به اینکه خوانده محترم به تعهد اصلی خود در پرداخت ثمن عمل ننموده و با توجه به [یکی از موارد زیر را انتخاب کنید و دلیل خود را ذکر کنید]:
    

      
وجود شرط صریح فسخ در بند [شماره بند] مبایعه نامه در صورت عدم پرداخت ثمن؛
      
احراز کلیه شرایط اعمال خیار تأخیر ثمن موضوع ماده 402 قانون مدنی؛
    
    اینجانب به موجب اظهارنامه رسمی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] که به خوانده ابلاغ شده است (تصویر ابلاغیه پیوست است)، مراتب فسخ معامله فوق الذکر را به ایشان اعلام نموده ام.
  ۵. علی هذا با توجه به مراتب معروضه و مستنداً به مواد [ذکر مواد قانونی مربوطه، مثال: 10، 219، 377، 380، 396 و 402 قانون مدنی و مواد 198 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی] از محضر محترم دادگاه استدعای صدور حکم به شرح ستون خواسته (تأیید فسخ معامله خودروی مذکور، اعاده وضع به حالت سابق و مطالبه کلیه خسارات دادرسی) را دارم.

با تشکر و تجدید احترام
[نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل]
[امضاء]

۵. پس از دادخواست: نکات مهم پیگیری و اجرای حکم

ثبت دادخواست پایان مسیر نیست، بلکه آغاز فرایند دادرسی است. برای اطمینان از احقاق حقوق خود، پیگیری دقیق و آگاهانه پرونده در مراحل بعدی ضروری است.

۵.۱. پیگیری وضعیت پرونده در سامانه ثنا

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده شما به یکی از شعب دادگاه عمومی حقوقی ارجاع می شود و شماره پرونده، شعبه رسیدگی کننده و زمان جلسات به شما ابلاغ خواهد شد. مهم ترین ابزار شما برای پیگیری پرونده، «سامانه ثنا» است. با استفاده از کد ملی و رمز شخصی ثنا، می توانید به صورت آنلاین وضعیت پرونده، تاریخ جلسات، قرارهای صادره، و آرای نهایی را مشاهده کنید. تمامی ابلاغیه های دادگاه نیز از طریق این سامانه انجام می شود؛ لذا فعال بودن حساب کاربری ثنا و بررسی منظم آن اهمیت حیاتی دارد. تأخیر در مشاهده ابلاغیه ها می تواند منجر به از دست رفتن مواعد قانونی (مانند مهلت اعتراض به رأی) شود.

۵.۲. آمادگی برای جلسات دادگاه

در صورتی که دادگاه نیاز به حضور طرفین ببیند، وقت رسیدگی تعیین و به شما ابلاغ می شود. حضور مؤثر در جلسات دادگاه می تواند تأثیر زیادی بر نتیجه پرونده داشته باشد. نکات کلیدی برای آمادگی:

• مطالعه پرونده: پیش از جلسه، تمام مدارک ارائه شده و لایحه های احتمالی خوانده را به دقت مطالعه کنید.
• حاضر و آماده بودن: در زمان مقرر در دادگاه حاضر شوید و آماده دفاع از حقوق خود باشید.
• ارائه توضیحات دقیق: اگر قاضی سوالی پرسید، با آرامش و به صورت شفاف و مستدل پاسخ دهید. از بیان توضیحات اضافی یا غیرمرتبط خودداری کنید.
• همراه داشتن مدارک: اصل تمامی مدارکی که پیوست دادخواست کرده اید را در روز جلسه همراه داشته باشید تا در صورت لزوم به رؤیت قاضی برسانید.

۵.۳. حکم صادر شده و حق تجدیدنظرخواهی

پس از برگزاری جلسات و بررسی مدارک، دادگاه رأی خود را صادر می کند. این رأی می تواند به نفع شما (تأیید فسخ) یا به ضرر شما (رد دعوا) باشد. رأی دادگاه از طریق سامانه ثنا به شما ابلاغ می شود. به محض ابلاغ رأی، شما و خوانده، حق تجدیدنظرخواهی دارید. مهلت تجدیدنظرخواهی برای اشخاص مقیم ایران، ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی است. اگر به رأی صادره اعتراض دارید و فکر می کنید که ایراد حقوقی یا قضایی دارد، می توانید در این مهلت، دادخواست تجدیدنظرخواهی خود را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال کنید.

این مرحله نیز نیازمند دقت فراوان است؛ چرا که عدم ثبت اعتراض در مهلت مقرر، باعث قطعی شدن رأی و از دست رفتن حق اعتراض شما می شود. در مرحله تجدیدنظر نیز، دادگاه مجدداً به بررسی پرونده و دلایل طرفین می پردازد و رأی جدیدی صادر می کند که معمولاً قطعی و لازم الاجراست.

۵.۴. اجرای حکم قطعی: چگونگی بازپس گیری خودرو و اعاده وضع به حالت سابق

پس از اینکه حکم دادگاه مبنی بر تأیید فسخ قطعی شد (چه با عدم تجدیدنظرخواهی در مهلت مقرر و چه با صدور رأی قطعی از سوی دادگاه تجدیدنظر)، نوبت به مرحله اجرای حکم می رسد. در این مرحله، باید از طریق «واحد اجرای احکام» دادگستری، تقاضای صدور اجرائیه کنید.

اجرای حکم تأیید فسخ به معنای «اعاده وضع به حالت سابق» است. این بدان معناست که وضعیت حقوقی طرفین به قبل از معامله بازمی گردد. در مورد معامله خودرو، این به معنی بازپس گیری خودرو از خریدار و بازگشت مالکیت آن به فروشنده است. همچنین، اگر خریدار مبلغی را به شما پرداخت کرده باشد، شما نیز موظف به استرداد آن مبلغ به وی خواهید بود. مراحل اجرای حکم شامل:

1. درخواست صدور اجرائیه: با مراجعه به واحد اجرای احکام و ارائه مدارک شناسایی و حکم قطعی، درخواست صدور اجرائیه را ثبت کنید.
2. ابلاغ اجرائیه: اجرائیه به خریدار ابلاغ می شود و به وی مهلت داده می شود تا حکم را اجرا کند (مثلاً خودرو را تحویل دهد).
3. اقدامات اجرایی: در صورت عدم همکاری خریدار، واحد اجرای احکام می تواند با استفاده از اختیارات قانونی خود (مانند توقیف و بازپس گیری خودرو با کمک نیروی انتظامی)، حکم را به اجرا درآورد.

در این مرحله نیز ممکن است نیاز به پیگیری و همکاری با واحد اجرای احکام باشد تا حقوق شما به طور کامل استیفا شود. اجرای حکم، آخرین مرحله در فرآیند دادرسی و به معنای حصول نتیجه نهایی از دعوای حقوقی شماست.

نتیجه گیری

فسخ معامله خودرو به دلیل عدم پرداخت ثمن، یک حق قانونی و ابزاری قدرتمند برای فروشندگانی است که با عدم ایفای تعهدات مالی از سوی خریدار مواجه می شوند. این فرآیند، هرچند پیچیدگی های حقوقی خاص خود را دارد، اما با آگاهی کامل از مبانی قانونی، جمع آوری دقیق مستندات، تنظیم صحیح دادخواست و پیگیری مستمر، می توان به نتیجه مطلوب دست یافت. در این مقاله تلاش شد تا با ارائه راهنمایی گام به گام و نمونه دادخواست، تمامی جنبه های ضروری این دعوا پوشش داده شود تا شما بتوانید با اطمینان و آگاهی بیشتر، حقوق خود را احقاق کنید.

همواره توصیه می شود در موارد پیچیده یا در صورت مواجهه با موانع حقوقی، از مشاوره با وکلای مجرب و متخصص در امور قراردادها و معاملات استفاده نمایید. دقت در تنظیم قراردادها و پیش بینی شروط لازم، بهترین راه برای پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی در آینده است.